Αυτά που δεν μας δίδαξαν είναι ορισμένα ιστορικά γεγονότα που συνέβησαν κυρίως σε μάχες τις αρχαιότητας, παράξενα τις περισσότερες φορές, τα οποία αναφέρονται από τους ιστορικούς, άλλα ουδέποτε διδάσκονται στα σχολεία. Αυτό άραγε οφείλεται ή ότι τα θεωρούν αμελητέα ή στην μη δυνατότητα εξηγήσεων από τους διδασκάλους, οι οποίοι σίγουρα θα δεχθούν τις απορίες των μαθητών ή σε κάποιους στους οποίους δεν συμφέρει να γίνουν γνωστά;
Αίτια Μηδικών πολέμων – Μάχη του Μαραθώνα (17/9/490 πχ)
Αρχίζουμε από τους Μηδικούς ή Περσικούς πολέμους στους οποίους συνέβησαν αρκετά τέτοια γεγονότα.
Δείτε επίσης:
17 Σεπτεμβρίου 490 π.Χ, η μάχη του Μαραθώνα
Ψηφιακή αναπαράσταση της μάχης του Μαραθώνα
Ανεξήγητο περιστατικό στη μάχη του Μαραθώνα
17 Σεπτεμβρίου 490 π.Χ, η μάχη του Μαραθώνα
Ψηφιακή αναπαράσταση της μάχης του Μαραθώνα
Ανεξήγητο περιστατικό στη μάχη του Μαραθώνα
Μυθολογία
Σύμφωνα με την Μυθολογία όταν η κόρη τού Βασιλιά Αήτη χώρισε τον Ιάσονα και έπνιξε τα παιδιά του, πήγε στην Αθήνα και παντρεύτηκε τον βασιλιά Αιγέα, με τον οποίο γέννησε έναν γιο, τον Μήδο. Προσπάθησε όμως να δηλητηριάσει το Θησέα κι έτσι ο Αιγέας την έδιωξε κι εκείνη κατέφυγε με τον γιο της Μήδο στην Ασία, στη χώρα που από το όνομα της ονομάστηκε Μηδία. Μάλιστα μετέβει εκεί με άρμα που το έσερναν φτερωτοί δράκοντες. Οσο αναφορά τους Πέρσες, μία εκδοχή του ονόματος τους είναι, ότι είναι απόγονοι του μυθολογικού ημίθεου Περσέα.
Σύμφωνα με την Μυθολογία όταν η κόρη τού Βασιλιά Αήτη χώρισε τον Ιάσονα και έπνιξε τα παιδιά του, πήγε στην Αθήνα και παντρεύτηκε τον βασιλιά Αιγέα, με τον οποίο γέννησε έναν γιο, τον Μήδο. Προσπάθησε όμως να δηλητηριάσει το Θησέα κι έτσι ο Αιγέας την έδιωξε κι εκείνη κατέφυγε με τον γιο της Μήδο στην Ασία, στη χώρα που από το όνομα της ονομάστηκε Μηδία. Μάλιστα μετέβει εκεί με άρμα που το έσερναν φτερωτοί δράκοντες. Οσο αναφορά τους Πέρσες, μία εκδοχή του ονόματος τους είναι, ότι είναι απόγονοι του μυθολογικού ημίθεου Περσέα.
Σύντομα ιστορία των Μήδων και Περσών
Στο νότιο άκρο του ιρανικού οροπεδίου γεννήθηκε και σταδιακά γιγαντώθηκε ένας πολιτισμός που έμελλε να έρθει σε ανοικτή ρήξη με τον Ελληνικό. Οι Πέρσες ήταν, μαζί με τους Μήδους, τους Πάρθους και τους Υρκανούς, ένα από τα ιρανικά φύλα που εγκαταστάθηκαν στην ανατολική όχθη του ποταμού Τίγρη τον 8ο αιώνα πχ. Αντίθετα με τους Μήδους, οι Πέρσες δεν ήρθαν σε επιμιξία με τους Σκύθες και παρέμειναν για καιρό σε σχετική απομόνωση. Το περσικό βασίλειο άρχισε να ανδρώνεται στα τέλη του 7ου αιώνα π. Χ. μετά την κατάλυση του κράτους του Ελάμ από τους Ασσύριους. Οι Πέρσες χωρίς να συναντήσουν αξιόλογη αντίσταση υπέταξαν ότι απέμεινε από το Ελάμ. Και οι ίδιοι όμως ήταν φόρου υποτελείς στους Ασσύριους. H εξασθένιση των τελευταίων, μετά τον θάνατο του αιμοσταγούς Ασουρμπανιμπάλ το 627 πΧ, είχε ως αποτέλεσμα την εκδήλωση επαναστάσεων των κατακτημένων λαών.
Στο νότιο άκρο του ιρανικού οροπεδίου γεννήθηκε και σταδιακά γιγαντώθηκε ένας πολιτισμός που έμελλε να έρθει σε ανοικτή ρήξη με τον Ελληνικό. Οι Πέρσες ήταν, μαζί με τους Μήδους, τους Πάρθους και τους Υρκανούς, ένα από τα ιρανικά φύλα που εγκαταστάθηκαν στην ανατολική όχθη του ποταμού Τίγρη τον 8ο αιώνα πχ. Αντίθετα με τους Μήδους, οι Πέρσες δεν ήρθαν σε επιμιξία με τους Σκύθες και παρέμειναν για καιρό σε σχετική απομόνωση. Το περσικό βασίλειο άρχισε να ανδρώνεται στα τέλη του 7ου αιώνα π. Χ. μετά την κατάλυση του κράτους του Ελάμ από τους Ασσύριους. Οι Πέρσες χωρίς να συναντήσουν αξιόλογη αντίσταση υπέταξαν ότι απέμεινε από το Ελάμ. Και οι ίδιοι όμως ήταν φόρου υποτελείς στους Ασσύριους. H εξασθένιση των τελευταίων, μετά τον θάνατο του αιμοσταγούς Ασουρμπανιμπάλ το 627 πΧ, είχε ως αποτέλεσμα την εκδήλωση επαναστάσεων των κατακτημένων λαών.
Οι Μήδοι με ηγέτη τον Κυαξάρη και οι Βαβυλώνιοι με επικεφαλής τον Ναβοπαλασάρ ένωσαν τις δυνάμεις τους και επιτέθηκαν στους Ασσύριους. Ακολούθησε πολυετής πόλεμος. Το 614 π. Χ. οι Μήδοι κυρίευσαν την ιερή πόλη των Ασσυρίων, Ασούρ. Δύο χρόνια αργότερα κατέκτησαν, σε συνεργασία με τους Βαβυλώνιους και τους Σκύθες, και την πρωτεύουσα του εχθρού, Νινεϋή. Στο διάστημα αυτό οι Πέρσες ήταν υποτελείς των Μήδων και μάλλον πολέμησαν μαζί τους κατά των Ασσυρίων.
Λιτοδίαιτοι και βαθιά θρησκευόμενοι, είχαν ως κοινωνία δύο βασικούς στόχους, την δικαιοσύνη και την ηθική. Σύμφωνα με το Έλληνα ιστορικό και στρατηγό Ξενοφώντα «τα παιδιά των Περσών πάνε στα σχολεία και αδειαλείπτως εκεί διδάσκονται δικαιοσύνη (Ξεν. Κύρου Παιδεία 1. 2. 6).
Η εγκράτεια στο φαγητό, ο σεβασμός στους άρχοντες και τους γεροντότερους, η φρονιμάδα και η σωφροσύνη, η γενναιότητα και πειθαρχία, ήταν ηθικές επιταγές, που κατέστησαν σταδιακά τους Πέρσες «ανώτερους» ώστε να κατισχύνουν των γειτόνων τους και να δημιουργήσουν εν ριπή οφθαλμού, την μεγαλύτερη μέχρι τότε παγκόσμια αυτοκρατορία» (Ηρόδοτος Α, 71).
Λιτοδίαιτοι και βαθιά θρησκευόμενοι, είχαν ως κοινωνία δύο βασικούς στόχους, την δικαιοσύνη και την ηθική. Σύμφωνα με το Έλληνα ιστορικό και στρατηγό Ξενοφώντα «τα παιδιά των Περσών πάνε στα σχολεία και αδειαλείπτως εκεί διδάσκονται δικαιοσύνη (Ξεν. Κύρου Παιδεία 1. 2. 6).
Η εγκράτεια στο φαγητό, ο σεβασμός στους άρχοντες και τους γεροντότερους, η φρονιμάδα και η σωφροσύνη, η γενναιότητα και πειθαρχία, ήταν ηθικές επιταγές, που κατέστησαν σταδιακά τους Πέρσες «ανώτερους» ώστε να κατισχύνουν των γειτόνων τους και να δημιουργήσουν εν ριπή οφθαλμού, την μεγαλύτερη μέχρι τότε παγκόσμια αυτοκρατορία» (Ηρόδοτος Α, 71).
Η σκέψη των Περσών είχε διαποτιστεί από τις υψηλές θρησκευτικές ιδέες του Ζωροαστρισμού. Ο ιδρυτής της Ζωροάστρης ή Ζαρατούστρα, κήρυξε την πίστη μόνο σε έναν θεό, τον «Αχούρα Μάσδρα» που συμβόλιζε το καλό πνεύμα, την εκλεγμένη κυριαρχία, τους τέλειους νόμους, την ακεραιότητα και την αθανασία και αντιμάχεται το κακό πνεύμα και τους δαίμονες.
Στα μέσα του 6ου αιώνα εμφανίστηκε στο προσκήνιο της ιστορίας ένας πραγματικά μεγάλος άνδρας, ο Κύρος Β` γιός του βασιλιά των Περσών Καμβύση Α`. Ο Κύρος παντρεύτηκε την κόρη του βασιλιά των Μήδων, στους οποίους οι Πέρσες ήταν ακόμα υποτελείς. Εκείνο το διάστημα το Μηδικό κράτος έφθινε υπό τη διοίκηση του ανίκανου βασιλιά Αστυάγη. Έχοντας συναίσθηση της αδυναμίας των Μήδων, ο Κύρος διείδε τις προοπτικές ίδρυσης ενός ισχυρού κράτους και κινήθηκε κατά των Μήδων, οι οποίοι δεν αντέδρασαν αφού θεώρησαν τον Κύρο ως ομόφυλο ηγεμόνα που απλά σκόπευε να ανατρέψει τον διεφθαρμένο Αστυάγη. Παρά την έλλειψη λαϊκής υποστήριξης ο Αστυάγης δοκίμασε να προβάλει αντίσταση. Οι άνδρες του όμως τον εγκατέλειψαν, με εξαίρεση τους Σκύθες μισθοφόρους του, και ενώθηκαν με τις δυνάμεις του Κύρου. Ο ίδιος ο Μήδος βασιλιάς αιχμαλωτίστηκε από τον στρατηγό του Άρπαγο και παραδόθηκε στον Κύρο, ο οποίος βάδισε με ταχύτητα και κατέλαβε χωρίς μάχη την πρωτεύουσα των Μήδων Εκβάτανα.
Ο Κύρος με μεγάλη πολιτικότητα υιοθέτησε πολλά μηδικά έθιμα και διόρισε πολλούς Μήδους σε καίριες θέσεις. Επίσης φέρθηκε με μεγάλη λεπτότητα στο μηδικό λαό ώστε σε λίγα χρόνια οι δύο λαοί, συγγενής έτσι κι αλλιώς, να θεωρούνται αδερφοί και να μην ξεχωρίζουν. Οι ίδιοι οι Έλληνες θεωρούσαν τις έννοιες «Μήδος» και «Πέρσης». ταυτόσημες.
Ο Κύρος στην συνέχεια κινήθηκε και καθυπόταξε τους συμμάχους του Αστυάγη Λύδους, Βαβυλώνιους. Έτσι και οι υποτελείς σ`αυτούς χώρες, η Ιωνία, η Λυκία, η Φρυγία, η Κιλικία, η Φοινίκη και η Κύπρος πέρασαν στον έλεγχο των Περσών. Σε διάστημα μικρότερο των 20 ετών οι Πέρσες είχαν συγκροτήσει τη μεγαλύτερη ως τότε αυτοκρατορία του γνωστού κόσμου, τα σύνορα της οποίας εκτείνοντο από τη Βακχρία ως το Αιγαίο. Το 529 π. Χ. όμως ο Κύρος σκοτώθηκε πολεμώντας τους Μασσαγέτες. Στο θρόνο τον διαδέχθηκε ο γιος του Καμβύσης Β`. Αυτός άρχισε αμέσως προετοιμασίες για την κατάκτηση της Αιγύπτου. Το 525 π. Χ. οι Πέρσες εισέβαλαν στην Αίγυπτο, νίκησαν τον νέο φαραώ Ψαμμήτιχο και έφτασαν ως την Κυρήνη. Στη συνέχεια ο Καμβύσης κινήθηκε νότια με στόχο την κατάληψη της όασης του Αμμωνος και του Σουδάν. Η έρημος όμως και οι αιφνιδιαστικές
προσβολές των αντιπάλων αποδεκάτισαν τον στρατό του. Λέγεται ότι 50. 000 Πέρσες στρατιώτες χάθηκαν από τις αμμοθύελλες (πρόσφατα βρέθηκαν τα οστά τους). Ύστερα από την
εξέλιξη αυτή ο Καμβύσης παραφρόνησε, σκότωσε όλους τους στενούς συγγενείς του και πέθανε σε ατύχημα ή αυτοκτόνησε. Έτσι το 521 π. Χ ο στρατός ανακήρυξε βασιλιά τον Δαρείο Α`.
Στα μέσα του 6ου αιώνα εμφανίστηκε στο προσκήνιο της ιστορίας ένας πραγματικά μεγάλος άνδρας, ο Κύρος Β` γιός του βασιλιά των Περσών Καμβύση Α`. Ο Κύρος παντρεύτηκε την κόρη του βασιλιά των Μήδων, στους οποίους οι Πέρσες ήταν ακόμα υποτελείς. Εκείνο το διάστημα το Μηδικό κράτος έφθινε υπό τη διοίκηση του ανίκανου βασιλιά Αστυάγη. Έχοντας συναίσθηση της αδυναμίας των Μήδων, ο Κύρος διείδε τις προοπτικές ίδρυσης ενός ισχυρού κράτους και κινήθηκε κατά των Μήδων, οι οποίοι δεν αντέδρασαν αφού θεώρησαν τον Κύρο ως ομόφυλο ηγεμόνα που απλά σκόπευε να ανατρέψει τον διεφθαρμένο Αστυάγη. Παρά την έλλειψη λαϊκής υποστήριξης ο Αστυάγης δοκίμασε να προβάλει αντίσταση. Οι άνδρες του όμως τον εγκατέλειψαν, με εξαίρεση τους Σκύθες μισθοφόρους του, και ενώθηκαν με τις δυνάμεις του Κύρου. Ο ίδιος ο Μήδος βασιλιάς αιχμαλωτίστηκε από τον στρατηγό του Άρπαγο και παραδόθηκε στον Κύρο, ο οποίος βάδισε με ταχύτητα και κατέλαβε χωρίς μάχη την πρωτεύουσα των Μήδων Εκβάτανα.
Ο Κύρος με μεγάλη πολιτικότητα υιοθέτησε πολλά μηδικά έθιμα και διόρισε πολλούς Μήδους σε καίριες θέσεις. Επίσης φέρθηκε με μεγάλη λεπτότητα στο μηδικό λαό ώστε σε λίγα χρόνια οι δύο λαοί, συγγενής έτσι κι αλλιώς, να θεωρούνται αδερφοί και να μην ξεχωρίζουν. Οι ίδιοι οι Έλληνες θεωρούσαν τις έννοιες «Μήδος» και «Πέρσης». ταυτόσημες.
Ο Κύρος στην συνέχεια κινήθηκε και καθυπόταξε τους συμμάχους του Αστυάγη Λύδους, Βαβυλώνιους. Έτσι και οι υποτελείς σ`αυτούς χώρες, η Ιωνία, η Λυκία, η Φρυγία, η Κιλικία, η Φοινίκη και η Κύπρος πέρασαν στον έλεγχο των Περσών. Σε διάστημα μικρότερο των 20 ετών οι Πέρσες είχαν συγκροτήσει τη μεγαλύτερη ως τότε αυτοκρατορία του γνωστού κόσμου, τα σύνορα της οποίας εκτείνοντο από τη Βακχρία ως το Αιγαίο. Το 529 π. Χ. όμως ο Κύρος σκοτώθηκε πολεμώντας τους Μασσαγέτες. Στο θρόνο τον διαδέχθηκε ο γιος του Καμβύσης Β`. Αυτός άρχισε αμέσως προετοιμασίες για την κατάκτηση της Αιγύπτου. Το 525 π. Χ. οι Πέρσες εισέβαλαν στην Αίγυπτο, νίκησαν τον νέο φαραώ Ψαμμήτιχο και έφτασαν ως την Κυρήνη. Στη συνέχεια ο Καμβύσης κινήθηκε νότια με στόχο την κατάληψη της όασης του Αμμωνος και του Σουδάν. Η έρημος όμως και οι αιφνιδιαστικές
προσβολές των αντιπάλων αποδεκάτισαν τον στρατό του. Λέγεται ότι 50. 000 Πέρσες στρατιώτες χάθηκαν από τις αμμοθύελλες (πρόσφατα βρέθηκαν τα οστά τους). Ύστερα από την
εξέλιξη αυτή ο Καμβύσης παραφρόνησε, σκότωσε όλους τους στενούς συγγενείς του και πέθανε σε ατύχημα ή αυτοκτόνησε. Έτσι το 521 π. Χ ο στρατός ανακήρυξε βασιλιά τον Δαρείο Α`.
Μετά την οριστική επικράτηση του (517 π. Χ. ) ο Δαρείος βάλθηκε να αναδιοργανώσει το απέραντο βασίλειο του. Χώρισε το κράτος σε 20 αυτοδιοικούμενες περιοχές, τις σατραπείες, ανέπτυξε το οδικό δίκτυο και οργάνωσε την περίφημη υπηρεσία του βασιλικού ταχυδρομείου. Κάθε χρόνο σωρεύονται στα Σούσα τεράστιοι θησαυροί, φόροι των υποτελών λαών. Οι ανατολικές επαρχίες απέδιδαν φόρο 5.000 ταλάντων, η Βαβυλώνα 1. 000 τάλαντα, η Αίγυπτος 700 τάλαντα και σιτάρι ικανό να θρέψει 120.000 ανθρώπους, η Αρμενία 30.000 άλογα, η Μικρά Ασία 1.760 τάλαντα. Είναι ενδεικτικό ότι όταν ο Μέγας Αλέξανδρος κατέλυσε την περσική αυτοκρατορία βρήκε στα ταμεία 180.000 τάλαντα. Ερευνητές υποστηρίζουν ότι μόνο τα έσοδα σε χρήμα ξεπερνούσαν τα 200.000.000 δολάρια σε τιμές του 1960.Ο τίτλος που έφερε πλέον ο Δαρείος ήταν «ο Μεγάλος Βασιλέας».
Αίτια των Μηδικών πολέμων
Η κύρια αφορμή των Περσικών ή Μηδικών πολέμων του 5ου πΧ αιώνα ήταν η εκδήλωση της Ιωνικής Επανάστασης, η πρώτη μεγάλη συμφορά του Ελληνισμού. H αφορμή ωστόσο προήλθε από το νησί της Νάξου στο οποίο οι δημοκρατικοί είχαν κατορθώσει να απαλλαγούν από τους αριστοκρατικούς διαδόχους του τυράννου Λύγδαμη. Οι τελευταίοι όμως δεν απογοητεύτηκαν. Κατέφυγαν στον Αρισταγόρα, που είχε διαδεχθεί τον πεθερό του Ιστιαίο στη διακυβέρνηση της Ιωνικής πόλεως Μιλήτου (έναντι Ν. Σάμου) και τον έπεισαν να τους βοηθήσει να επιστρέψουν στην εξουσία του νησιού. Ο Αρισταγόρας μαζί με τον Πέρση σαράπη Μεγαβάτη και τους Νάξιους εξόριστους κινήθηκε επικεφαλής 200 πλοίων κατά του νησιού. Οι Νάξιοι όμως είχαν ειδοποιηθεί για τις προθέσεις των αντιπάλων τους και είχαν προετοιμαστεί κατάλληλα. Παραμένει άγνωστο ποιος ενημέρωσε τους Νάξιους για την επίθεση. Ο Ηρόδοτος υποστηρίζει ότι το έκανε ο Μεγαβάτης για να χρεώσει την αποτυχία στον Αρισταγόρα. Αντίθετα άλλοι ιστορικοί υποστηρίζουν την άποψη ότι ο Αρισταγόρας ειδοποίησε τους Νάξιους καθώς η πρόθεση του δεν ήταν να κυριεύσει το νησί αλλά απλώς να συγκεντρώσει τον ιωνικό στόλο, ενόψει της επικείμενης επανάστασης, χωρίς οι προθέσεις του να γίνουν αντιληπτές από τους Πέρσες. Άλλη άποψη, τέλος, θέλει τους Νάξιους να ειδοποιούνται από ναύτες του ιωνικού στόλου. Σε κάθε περίπτωση πάντως το ζήτημα είναι ότι οι Νάξιοι ειδοποιημένοι από κάποιον προετοιμάστηκαν και απέκρουσαν την επίθεση. Ύστερα από άκαρπη πολιορκία τεσσάρων μηνών οι επιτιθέμενοι αποχώρησαν απογοητευμένοι.
Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, ο Αρισταγόρας φοβήθηκε για τη ζωή του μετά την αποτυχία στη Νάξο, και για να σώσει τον εαυτό του παρέσυρε τους Ίωνες σε επανάσταση.
Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι στην απόφαση του αυτή κατέληξε μετά από παρότρυνση από τον, κρατούμενον ουσιαστικά στα Σούσα, πεθερό του Ιστιαίο, ο οποίος με μήνυμα του γραμμένο στο κεφάλι ενός δούλου, του διαμήνυσε να επισπεύσει τις ενέργειες του για την έναρξη της επανάστασης. Πραγματικά ο Αρισταγόρας προχώρησε στην υλοποίηση
των σχεδίων του, και την άνοιξη του 499 π. Χ. συγκάλεσε στη Μίλητο πανιώνια συνέλευση. Εκεί μέσα σε πανηγυρικό κλίμα οι εκπρόσωποι των πόλεων κήρυξαν την έναρξη της επανάστασης. Αμέσως τα φιλοπερσικά τυραννικά καθεστώτα καταλύθηκαν και νέοι άρχοντες και στρατηγοί εξελέγησαν.
Η κύρια αφορμή των Περσικών ή Μηδικών πολέμων του 5ου πΧ αιώνα ήταν η εκδήλωση της Ιωνικής Επανάστασης, η πρώτη μεγάλη συμφορά του Ελληνισμού. H αφορμή ωστόσο προήλθε από το νησί της Νάξου στο οποίο οι δημοκρατικοί είχαν κατορθώσει να απαλλαγούν από τους αριστοκρατικούς διαδόχους του τυράννου Λύγδαμη. Οι τελευταίοι όμως δεν απογοητεύτηκαν. Κατέφυγαν στον Αρισταγόρα, που είχε διαδεχθεί τον πεθερό του Ιστιαίο στη διακυβέρνηση της Ιωνικής πόλεως Μιλήτου (έναντι Ν. Σάμου) και τον έπεισαν να τους βοηθήσει να επιστρέψουν στην εξουσία του νησιού. Ο Αρισταγόρας μαζί με τον Πέρση σαράπη Μεγαβάτη και τους Νάξιους εξόριστους κινήθηκε επικεφαλής 200 πλοίων κατά του νησιού. Οι Νάξιοι όμως είχαν ειδοποιηθεί για τις προθέσεις των αντιπάλων τους και είχαν προετοιμαστεί κατάλληλα. Παραμένει άγνωστο ποιος ενημέρωσε τους Νάξιους για την επίθεση. Ο Ηρόδοτος υποστηρίζει ότι το έκανε ο Μεγαβάτης για να χρεώσει την αποτυχία στον Αρισταγόρα. Αντίθετα άλλοι ιστορικοί υποστηρίζουν την άποψη ότι ο Αρισταγόρας ειδοποίησε τους Νάξιους καθώς η πρόθεση του δεν ήταν να κυριεύσει το νησί αλλά απλώς να συγκεντρώσει τον ιωνικό στόλο, ενόψει της επικείμενης επανάστασης, χωρίς οι προθέσεις του να γίνουν αντιληπτές από τους Πέρσες. Άλλη άποψη, τέλος, θέλει τους Νάξιους να ειδοποιούνται από ναύτες του ιωνικού στόλου. Σε κάθε περίπτωση πάντως το ζήτημα είναι ότι οι Νάξιοι ειδοποιημένοι από κάποιον προετοιμάστηκαν και απέκρουσαν την επίθεση. Ύστερα από άκαρπη πολιορκία τεσσάρων μηνών οι επιτιθέμενοι αποχώρησαν απογοητευμένοι.
Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, ο Αρισταγόρας φοβήθηκε για τη ζωή του μετά την αποτυχία στη Νάξο, και για να σώσει τον εαυτό του παρέσυρε τους Ίωνες σε επανάσταση.
Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι στην απόφαση του αυτή κατέληξε μετά από παρότρυνση από τον, κρατούμενον ουσιαστικά στα Σούσα, πεθερό του Ιστιαίο, ο οποίος με μήνυμα του γραμμένο στο κεφάλι ενός δούλου, του διαμήνυσε να επισπεύσει τις ενέργειες του για την έναρξη της επανάστασης. Πραγματικά ο Αρισταγόρας προχώρησε στην υλοποίηση
των σχεδίων του, και την άνοιξη του 499 π. Χ. συγκάλεσε στη Μίλητο πανιώνια συνέλευση. Εκεί μέσα σε πανηγυρικό κλίμα οι εκπρόσωποι των πόλεων κήρυξαν την έναρξη της επανάστασης. Αμέσως τα φιλοπερσικά τυραννικά καθεστώτα καταλύθηκαν και νέοι άρχοντες και στρατηγοί εξελέγησαν.
Ο Αρισταγόρας εγκατέλειψε την αρχή και μετέβει στην Ελλάδα για να ζητήσει την συνδρομή των Ελληνικών πόλεων για αποστολή στρατιωτικών ενισχύσεων. Οι Σπαρτιάτες αρνήθηκαν, οι Αθηναίοι όμως , για να ενισχύσουν τους ομόφυλους Ίωνες, απέστειλαν είκοσι τριήρεις και δύο χιλιάδες οπλίτες. Πρόθυμοι επίσης φάνηκαν και οι Ερετριείς που απέστειλαν πέντε τριήρεις με τους ανάλογους επιβάτες, (περίπου 1000 άνδρες). Στο μεταξύ οι επιχειρήσεις είχαν ήδη αρχίσει στη Μικρά Ασία και η έκβαση τους ήταν ευτυχής για τους Έλληνες. Στις ακτές της Παμφυλίας ο Ιωνικός στόλος είχε συντρίψει τους Φοίνικες, υποτελείς των Περσών.
Επιστρέφοντας στην Ασία, ο Αρισταγόρας ανέλαβε την ηγεσία του αγώνα. Αμέσως απέστειλε το στρατό των επαναστατών, με τη σύμπραξη των Αθηναίων και των Ερετριέων,
προς την έδρα της περσικής διοίκησης, τις Σάρδεις. Οι Έλληνες, υπό τον αδερφό του Αρισταγόρα, Χαροπίνο, κατέλαβαν την πόλη και την έκαψαν. Μπροστά όμως στην ταχεία άφιξη των περσικών ενισχύσεων οι Έλληνες εγκατέλειψαν τις πυρπολημένες Σάρδεις και οπισθοχώρησαν προς την Έφεσο. Εμπρός από τα τείχη της πόλης αυτής δόθηκε σκληρή μάχη στην οποία οι Έλληνες ηττήθηκαν. Ύστερα από την ήττα αυτή οι Αθηναίοι και οι Ερετριείς εγκατέλειψαν τους Ίωνες και επέστρεψαν στις πόλεις τους.
Επιστρέφοντας στην Ασία, ο Αρισταγόρας ανέλαβε την ηγεσία του αγώνα. Αμέσως απέστειλε το στρατό των επαναστατών, με τη σύμπραξη των Αθηναίων και των Ερετριέων,
προς την έδρα της περσικής διοίκησης, τις Σάρδεις. Οι Έλληνες, υπό τον αδερφό του Αρισταγόρα, Χαροπίνο, κατέλαβαν την πόλη και την έκαψαν. Μπροστά όμως στην ταχεία άφιξη των περσικών ενισχύσεων οι Έλληνες εγκατέλειψαν τις πυρπολημένες Σάρδεις και οπισθοχώρησαν προς την Έφεσο. Εμπρός από τα τείχη της πόλης αυτής δόθηκε σκληρή μάχη στην οποία οι Έλληνες ηττήθηκαν. Ύστερα από την ήττα αυτή οι Αθηναίοι και οι Ερετριείς εγκατέλειψαν τους Ίωνες και επέστρεψαν στις πόλεις τους.
Οι Ίωνες παρόλα αυτά δεν εγκατέλειψαν τον αγώνα αλλά κινητοποίησαν και άλλες πόλεις που ως τότε παρέμεναν θεατές. Στον εθνικό αγώνα συμμετείχαν και όλες οι πόλεις της Κύπρου, εκτός της Αμαθούντας. Οι Πέρσες αποβιβάστηκαν στην Κύπρο και ύστερα από φονική σύγκρουση νίκησαν τους Έλληνες στη Σαλαμίνα. Τελικά το 493 πΧ, όλες οι Ιωνικές πόλεις ηττήθησαν η δε Μίλητος κατόπιν πολιορκίας και παρά την γενναία αντίσταση των κατοίκων της, κατεστράφει ολοσχερώς. Οι περισσότεροι άνδρες σφάχθηκαν ή πέθαναν
πολεμώντας. Οι υπόλοιποι κάτοικοι που επέζησαν αντιμετώπισαν την περσική δουλεία. Εκτοπίστηκαν στη νότια Μεσοποταμία όπου εργάστηκαν για την ανέγερση του νέου ανακτόρου του Δαρείου στα Σούσα.
Μετά την οριστική και τελεσίδικη καταστολή του κινήμαχος των Ιώνων, οι Πέρσες άρχισαν να καταστρώνουν νέα σχέδια σε βάρος των Ελλήνων. Σύμφωνα με τον Ηρόδοχο ο βασιλιάς Δαρείος είχε τόσο θυμώσει με τους Ερετριείς και με τους Αθηναίους, για τη βοήθεια που προσέφεραν στους Ίωνες, ώστε είχε διατάξει έναν δούλο του να του επαναλαμβάνει κάθε ημέρα τη φράση «Δέσποτα, μέμνησο των Αθηναίων». Θεωρείται βέβαιο πάντως πως τα κίνητρα του Δαρείου ήταν βαθύτερα και πως επιδίωξη του ήταν όχι να πάρει εκδίκηση αλλά να κατακτήσει την Ελλάδα και στην συνέχεια την Ευρώπη.
Η Ελλάδα αποτελούσε τον προσφορότερο χώρο επέκτασης της Περσικής Αυτοκρατορίας, ιδιαίτερα μετά την εγκαθίδρυση του Θρακικού προγεφυρώματος κατά την διάρκεια του πολέμου των Περσών κατά των Σκυθών το 513 πΧ. Το συγκεκριμένο προγεφύρωμα πάντως δεν μπορούσε να θεωρείται ακόμα πλήρως εξασφαλισμένο ιδίως μετά την αναταραχή που είχε προκαλέσει η Ιωνική επανάσταση. Έπρεπε να ληφθούν άμεσα μέτρα ώστε να αποτραπεί κάθε αποσχιστική διάθεση των Μακεδόνων και των Θρακών. Οι Ελληνικές πόλεις των ακτών της Θράκης έπρεπε να ξανανοίξουν τις πύλες τους στις περσικές φρουρές που είχαν προηγουμένως αποχωρήσει.
πολεμώντας. Οι υπόλοιποι κάτοικοι που επέζησαν αντιμετώπισαν την περσική δουλεία. Εκτοπίστηκαν στη νότια Μεσοποταμία όπου εργάστηκαν για την ανέγερση του νέου ανακτόρου του Δαρείου στα Σούσα.
Μετά την οριστική και τελεσίδικη καταστολή του κινήμαχος των Ιώνων, οι Πέρσες άρχισαν να καταστρώνουν νέα σχέδια σε βάρος των Ελλήνων. Σύμφωνα με τον Ηρόδοχο ο βασιλιάς Δαρείος είχε τόσο θυμώσει με τους Ερετριείς και με τους Αθηναίους, για τη βοήθεια που προσέφεραν στους Ίωνες, ώστε είχε διατάξει έναν δούλο του να του επαναλαμβάνει κάθε ημέρα τη φράση «Δέσποτα, μέμνησο των Αθηναίων». Θεωρείται βέβαιο πάντως πως τα κίνητρα του Δαρείου ήταν βαθύτερα και πως επιδίωξη του ήταν όχι να πάρει εκδίκηση αλλά να κατακτήσει την Ελλάδα και στην συνέχεια την Ευρώπη.
Η Ελλάδα αποτελούσε τον προσφορότερο χώρο επέκτασης της Περσικής Αυτοκρατορίας, ιδιαίτερα μετά την εγκαθίδρυση του Θρακικού προγεφυρώματος κατά την διάρκεια του πολέμου των Περσών κατά των Σκυθών το 513 πΧ. Το συγκεκριμένο προγεφύρωμα πάντως δεν μπορούσε να θεωρείται ακόμα πλήρως εξασφαλισμένο ιδίως μετά την αναταραχή που είχε προκαλέσει η Ιωνική επανάσταση. Έπρεπε να ληφθούν άμεσα μέτρα ώστε να αποτραπεί κάθε αποσχιστική διάθεση των Μακεδόνων και των Θρακών. Οι Ελληνικές πόλεις των ακτών της Θράκης έπρεπε να ξανανοίξουν τις πύλες τους στις περσικές φρουρές που είχαν προηγουμένως αποχωρήσει.
Η πρώτη εκστρατεία κατά της Ελλάδος 492 πχ
Ο βασιλιάς Δαρείος Α` συγκέντρωσε επιβλητικές δυνάμεις σε ξηρά και θάλασσα. Την άνοιξη του 492 π. Χ. τα περσικά τμήματα κινήθηκαν μέσω Λυδίας και Αιολίας και από την Αβυδο πέρασαν στην ευρωπαϊκή ακτή. Πρώτος σταθμός τους ήταν η Σηστός. Παράλληλα ο στόλος τους κινήθηκε από την Κιλικία παραπλέοντας τη μικρασιατική ακτή. Επικεφαλής της όλης επιχείρησης ήταν ο γαμβρός του Δαρείου, ο περήφανος Ιουδαϊκής καταγωγής Μαρδόνιος ή Μαρδοχαίος ο οποίος είχε παροτρύνει τον Δαρείο για την τιμωρία των Ελλήνων.
Ο βασιλιάς Δαρείος Α` συγκέντρωσε επιβλητικές δυνάμεις σε ξηρά και θάλασσα. Την άνοιξη του 492 π. Χ. τα περσικά τμήματα κινήθηκαν μέσω Λυδίας και Αιολίας και από την Αβυδο πέρασαν στην ευρωπαϊκή ακτή. Πρώτος σταθμός τους ήταν η Σηστός. Παράλληλα ο στόλος τους κινήθηκε από την Κιλικία παραπλέοντας τη μικρασιατική ακτή. Επικεφαλής της όλης επιχείρησης ήταν ο γαμβρός του Δαρείου, ο περήφανος Ιουδαϊκής καταγωγής Μαρδόνιος ή Μαρδοχαίος ο οποίος είχε παροτρύνει τον Δαρείο για την τιμωρία των Ελλήνων.
Ο περσικός στρατός κινήθηκε σχεδόν χωρίς εμπόδια κατά μήκος της Θράκης, ενώ ο στόλος κινείτο παράλληλα κατά μήκος της ακτογραμμής. Κατά τη διάρκεια της πορείας τους μέσα στον Μακεδονικό κάμπο, οι Πέρσες δέχθηκαν αιφνιδιαστική νυκτερινή προσβολή από τους Βρύγες (θρακικό φύλο). Οι αιφνιδιασμός σημείωσε πλήρη επιτυχία. Πολλοί Πέρσες σκοτώθηκαν και ο ίδιος ο Μαρδόνιος τραυματίστηκε. Γρήγορα πάντως οι Πέρσες συνήλθαν από την ήττα τους και χάρη στην αριθμητική τους υπεροχή υπέταξαν τελικά τους ατίθασους Βρύγες. Την ώρα που ο περσικός στρατός δοκιμαζόταν από τους Βρύγες λίγα χιλιόμετρα νοτιοανατολικότερα σημειωνόταν μία καταστροφή. Ο περσικός στόλος (600, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, πλοία) απέπλευσε από το λιμάνι της Ακάνθου (σημερινή Ιερισό), στη Χαλκιδική, με σκοπό αφού παραπλεύσει το ακρωτήρι του Αθω να υποστηρίξει τις επιχειρήσεις του στρατού στον Θερμαϊκό κόλπο. Σφοδρή τρικυμία τον έπληξε όμως κατά τη διάρκεια της επιχείρησης. Πλοία και άνδρες έπεφταν από τα κύματα στα απόκρημνα βράχια και συνετρίβοντο. Μόνο όταν «ξεθύμανε» η οργή των στοιχείων της φύσης έγινε δυνατό να υπολογιστεί το μέγεθος της καταστροφής. Περίπου 300 πλοία είχαν βυθιστεί συμπαρασύροντας στους υγρούς τους τάφους 20. 000 άνδρες.
Υπ`όψη ότι η χεσόνησος του Αθω από τα αρχαία χρόνια θεωρείτο ιερός τόπος για τους Έλληνες. Στην κορυφή τού Αθω υπήρχε μεγάλο άγαλμα του Διός, καθώς και πολλά ιερά, όπως το περβόλι της Αρτέμιδας (σημερινό περιβόλι της Παναγίας), επίσης από τότε υπήρχε το άβατον, όχι όμως για τις γυναίκες αλλά για τους άνδρες. Εκτός αυτών ο Αθως ήταν και είναι ο δεύτερος μεγάλος ενεργειακός τόπος (αστρική πύλη) της χώρας μας μετά τους Δελφούς. Πιστεύω ότι κάποια θεία δύναμη επενέβει και κατεστράφει ο Περσικός στόλος !!!
Οι αριθμοί αυτοί έχουν παραδοθεί από τον Ηρόδοτο και αμφισβητούνται από τους νεότερους μελετητές. Ωστόσο, παρά την καταστροφή, η αποστολή του Μαρδόνιου ήταν επιτυχής. H Μακεδονία και η Θράκη δέχθηκαν την περσική κυριαρχία και το ευρωπαϊκό προγεφύρωμα εξασφαλίστηκε.
Υποστηρίζεται από ορισμένη μερίδα ιστορικών, η άποψη ότι η εκστρατεία του Μαρδόνιου αποσκοπούσε τελικά στην κατάκτηση της Αθήνας. Άλλοι υποστηρίζουν αντίθετα, ότι οι στόχοι της πρώτης αυτής εκστρατείας ήταν σαφώς πιο περιορισμένοι και πως κύριο μέλημα των Περσών ήταν η εξασφάλιση βάσης επιχειρήσεων για μελλοντικές εξορμήσεις.
Υποστηρίζεται από ορισμένη μερίδα ιστορικών, η άποψη ότι η εκστρατεία του Μαρδόνιου αποσκοπούσε τελικά στην κατάκτηση της Αθήνας. Άλλοι υποστηρίζουν αντίθετα, ότι οι στόχοι της πρώτης αυτής εκστρατείας ήταν σαφώς πιο περιορισμένοι και πως κύριο μέλημα των Περσών ήταν η εξασφάλιση βάσης επιχειρήσεων για μελλοντικές εξορμήσεις.
Φυσικά πρέπει να θεωρείται βέβαιο πως η εκστρατεία του Μαρδόνιου εντασσόταν στα πλαίσια του περσικού στρατηγικού σχεδίου για την κατάληψη της Ελλάδας, προετοιμάζοντας το έδαφος για τις επόμενες σοβαρότερες προσπάθειες για την κατάκτηση της δυτικής Ευρώπης.
H καταστροφή του περσικού στόλου στον Αθω όμως επιβράδυνε το περσικό χρονοδιάγραμμα εφαρμογής των σχεδίων επίθεσης. Η αντικατάσταση των βυθισμένων σκαφών, με νέες ναυπηγήσεις, και των πληρωμάτων τους, απαίτησε αρκετό χρόνο προσπάθειας από την πλευρά των Περσών.
Η δεύτερη εκστρατεία κατά της Ελλάδος 490 πχ
Ο Δαρείος πριν εκστρατεύσει για δεύτερη φορά κατά της Ελλάδας, απέστειλε, σύμφωνα με τα έθιμα της εποχής, κήρυκες στις Ελληνικές πόλεις ζητώντας «γην και ύδωρ». Θετικά ανταποκρίθηκαν στην περσική πρόσκληση πολλοί, νησιώτες κυρίως, μεταξύ αυτών και οι Αιγινήτες. Μόνο οι Αθηναίοι και οι Σπαρτιάτες δεν δέχτηκαν την περσική κλήση και θανάτωσαν τους κήρυκες , γεγονός ασυμβίβαστο με τις ελληνικές περί του δικαίου του πολέμου αρχές, θεωρώντας ως προσβλητική και απαξιωτική την περσική αξίωση.
Ο Δαρείος πριν εκστρατεύσει για δεύτερη φορά κατά της Ελλάδας, απέστειλε, σύμφωνα με τα έθιμα της εποχής, κήρυκες στις Ελληνικές πόλεις ζητώντας «γην και ύδωρ». Θετικά ανταποκρίθηκαν στην περσική πρόσκληση πολλοί, νησιώτες κυρίως, μεταξύ αυτών και οι Αιγινήτες. Μόνο οι Αθηναίοι και οι Σπαρτιάτες δεν δέχτηκαν την περσική κλήση και θανάτωσαν τους κήρυκες , γεγονός ασυμβίβαστο με τις ελληνικές περί του δικαίου του πολέμου αρχές, θεωρώντας ως προσβλητική και απαξιωτική την περσική αξίωση.
Αρχηγοί της εκστρατείας ήταν ο Ναύαρχος Δάτης (Μήδος) και ο Στρατηγός Αρταφέρνης(Πέρσης), με 600 πλοία και περίπου 100000 άνδρες(Πεζικό και Ιππικό). Τα περσικά πλοία ξεκίνησαν την άνοιξη του 490 πΧ από την Κιλικία και ο Περσικός στόλος πέρασε πρώτα από την Ρόδο. Οι κάτοικοι έντρομοι κλείστηκαν στα φρούρια τους και ο Δάτης πολιόρκησε την Λίνδο. Οι Λίνδιοι ήταν υποχρεωμένοι να παραδοθούν από έλλειψη νερού, γι`αυτό και παρακάλεσαν την θεά Αθηνά να τους βοηθήσει. Η θεά που προστάτευε πάντα την πόλη της, παρουσιάστηκε στο όνειρο ενός άρχοντα και του είπε ότι παρακάλεσε τον πατέρα της τον Δία να τους στείλει νερό και να μην στεναχωρούνται. Μέτρησαν τότε το νερό που είχαν στην αποθήκη και είδαν ότι έφθανε για πέντε ημέρες. Ειδοποίησαν λοιπόν τον Δάτη ότι, εάν η θεά δεν τους στείλει νερό θα παραδοθούν. Ο Δάτης γέλασε με την πρόταση. Πράγματι όμως την άλλη ημέρα ένα μαύρο σύννεφο παρουσιάστηκε πάνω από την ακρόπολη και έβρεξε αρκετά, ώστε να γεμίσουν οι στέρνες των πολιορκημένων. Οι Πέρσες έντρομοι από το ολοφάνερο θαύμα της Αθηνάς, έλυσαν την πολιορκία και έφυγαν, αφου πρόσφεραν στη θεά πλούσια δώρα. Αυτά γράφονται στο» Χρονικό της Λίνδου» (μαρμάρινη στήλη που σήμερα βρίσκεται, κλεμένη βέβαια, στο Μουσείο της Κοπεγχάγης της Δανιας ).
Στην συνέχεια οι Πέρσες αφού παρέπλευσαν την Ιωνία έφθασαν στη Σάμο. Από εκεί κατευθύνθηκαν προς τη Νάξο, που την είχαν πολιορκήσει ανεπιτυχώς πρι εννέα χρόνια και την οποία θεωρούσαν ότι εξ αιτίας της έγινε η Ιωνική επανάσταση, πραγματοποιώντας αιφνιδιαστική επίθεση. Οι κάτοικοι δεν πρόλαβαν να οργανώσουν την άμυνα και υπέκυψαν γρήγορα. Το νησί λεηλατήθηκε, οι ναοί και οι κατοικίες πυρπολήθηκαν, μεγάλο μέρος των κατοίκων εσφαγιάσθει και όσοι από τους Ναξίους δεν κατέφυγαν στα ορεινά σημεία εξανδραποδίσθηκαν.
Όταν οι κάτοικοι της Δήλου πληροφορήθηκαν την καταστροφή της Νάξου, εγκατέλειψαν το νησί τους και κατέφυγαν στην Τήνο. Ο Δάτης όμως τους κάλεσε να επιστρέψουν, υποσχόμενος πως δεν θα έβλαπτε ποτέ το νησί στο οποίο γεννήθηκαν ο Απόλλων και η Άρτεμις. Μάλιστα, προέβη επιδεικτικά σε μια πλούσια θυσία στον Δήλιο Απόλλωνα, καίγοντας επάνω στον βωμό του θεού 300 τάλαντα λιβάνι (μονάδα βάρους 1 τάλαντο = 26 κιλά). Η περσική προπαγάνδα, με την κίνηση αυτή, προσπαθούσε να πείσει τους Έλληνες να μη προβάλουν αντίσταση στην εισβολή, εφόσον αυτή στόχευε στην τιμωρία της Ερέτριας και της Αθήνας. Κατά σατανική σύμπτωση όμως, λες και η ίδια η φύση ήθελε να καταρρίψει τα περσικά προσχήματα, λίγο μετά την αναχώρηση των Περσών ένας ισχυρός σεισμός κατέστρεψε τη Δήλο (είναι ο μοναδικός που έχει γίνει στο νησί μέχρι τώρα). Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο αυτό ήταν σημάδι από τον θεό (εννοεί τον Απόλλωνα) ο οποίος έδειξε στους ανθρώπους τα κακά που επρόκειτο να συμβούν στο μέλλον, διότι επί Δαρείου, του Ξέρξου και του Αρταξέρξου, επί τρεις δηλαδή γενεές, στην Ελλάδα έγιναν τα περισσότερα κακά, απ`όσα έγιναν επί είκοσι γενεές πριν τον Δαρείο. (Ηροδ. ΣΤ, 98)
Στη συνέχεια τα περσικά πλοία, αφού πρώτα λεηλάτησαν και κατέκαυσαν την Τήνο και άλλα νησιά των Κυκλάδων, συλλαμβάνοντας ομήρους πολλά παιδιά και στρατολογώντας άνδρες, κατευθύνθηκαν βορειοδυτικά και έφθασαν στην Κάρυστο, τη νοτιότερη πόλη της Εύβοιας. Εκεί οι Πέρσες ήλθαν αντιμέτωποι με την άρνηση των κατοίκων να παραδοθούν. Πολιόρκησαν λοιπόν την πόλη και άρχισαν να καίνε τις σοδειές στην ύπαιθρο που την περιέβαλλε. Τελικά οι Καρύστιοι παραδόθηκαν και αναγκάσθηκαν να δώσουν ομήρους.
Η καταστροφή της Ερέτρειας
Επόμενος στόχος ήταν η Ερέτρια. Στην πόλη βασίλευαν η αμφιβολία και η σύγχυση. Μερικοί επιθυμούσαν να συνδιαλλαγούν με τους εισβολείς, ενώ άλλοι πρότειναν να εγκαταλείψουν την πόλη, να καταφύγουν στους κοντινούς λόφους και από εκεί να διενεργούν αιφνιδιαστικές επιθέσεις εναντίον των εχθρών. Οι Ερετριείς ζήτησαν βοήθεια από τους Αθηναίους, οι οποίοι τους διέθεσαν 2. 000 συμπατριώτες τους (σύμφωνα με πολλούς μελετητές 4. 000), κληρούχους της Χαλκίδας. Ο Αισχύνης του Νόθωνος, επιφανής πολίτης της Ερέτριας, πληροφόρησε τους Αθηναίους ότι η κατάσταση στην πόλη ήταν πλέον δραματική, εξαιτίας των εσωτερικών ερίδων και τους συμβούλευσε να φύγουν. Πράγματι, αυτοί αποσύρθηκαν και διεκπεραιώθηκαν στον Ωρωπό.
Η καταστροφή της Ερέτρειας
Επόμενος στόχος ήταν η Ερέτρια. Στην πόλη βασίλευαν η αμφιβολία και η σύγχυση. Μερικοί επιθυμούσαν να συνδιαλλαγούν με τους εισβολείς, ενώ άλλοι πρότειναν να εγκαταλείψουν την πόλη, να καταφύγουν στους κοντινούς λόφους και από εκεί να διενεργούν αιφνιδιαστικές επιθέσεις εναντίον των εχθρών. Οι Ερετριείς ζήτησαν βοήθεια από τους Αθηναίους, οι οποίοι τους διέθεσαν 2. 000 συμπατριώτες τους (σύμφωνα με πολλούς μελετητές 4. 000), κληρούχους της Χαλκίδας. Ο Αισχύνης του Νόθωνος, επιφανής πολίτης της Ερέτριας, πληροφόρησε τους Αθηναίους ότι η κατάσταση στην πόλη ήταν πλέον δραματική, εξαιτίας των εσωτερικών ερίδων και τους συμβούλευσε να φύγουν. Πράγματι, αυτοί αποσύρθηκαν και διεκπεραιώθηκαν στον Ωρωπό.
Ο Περσικός στόλος έφθασε στην περιοχή της Ερέτριας και αγκυροβόλησε στα λιμάνια «Ταμύνες» (σημερινό Αλιβέρι) και στα πλησίον της Ερέτριας λιμανάκια των χωριών Χοιρέα και Αιγίλια.
Οι Ερετριείς, αν και στα πρόθυρα εμφυλίου πολέμου, αποφάσισαν τελικά να αμυνθούν εντός των τειχών. Μετά από πολιορκία έξι ημερών όμως η Ερέτρια αλώθηκε με προδοσία. Δύο εξέχοντες πολίτες, ο Εύφορβος του Αλκιμάχου και ο Φίλαγρος του Ακαυνέα, παρέδωσαν την πόλη στους εχθρούς, οι οποίοι την πυρπόλησαν από άκρου σε άκρο. Όσοι από τους κατοίκους δεν σφαγιάσθηκαν στο λουτρό αίματος που ακολούθησε, συνελήφθησαν αιχμάλωτοι για να μεταφερθούν στην Περσία στο Μεγάλο Βασιλέα. Μικρό μέρος μόνον των κατοίκων πρόλαβε να ξεφύγει τον όλεθρο και αργότερα ξανάκτισαν την πόλη. (Ηροδ. ΣΤ 100-101).
Οι Πέρσες πριν αποβιβασθούν στον Μαραθώνα ξεφόρτωσαν από τα πλοία τους τους αιχμαλώτους Ερετριείς στην νησίδα «Αιγίλια» που βρίσκεται εμπρός από τα σημερινά Στύρα, τους οποίους ξαναπήραν κατά την αναχώρηση τους μετά την μάχη. Όταν επέστρεψαν στην Περσία τους πήγαν στον Δαρείο, ο οποίος τους χάρισε την ζωή και τους εγκατέστησε σε περιοχή ΒΑ της Βαβυλώνας με την ονομασία «Αρδέρικα» η οποία στην σημερινή εποχή είναι η πόλη Τικρίτ του Ιράκ, γενέτειρα του Σαντάμ Χουσεϊν. Μάλιστα ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι κοντά στην περιοχή αυτή υπάρχει φρέαρ (πηγάδι)το οποίο περιέχει τρεις διαφορετικές ουσίες και από το οποίο αντλούν, άσφαλτον, έλαιον και άλας. Για την άντληση χρησιμοποιούν ξύλινη δοκό (γερανό), αντί δε κάδου προσδένουν στον γεράνι μισό ασκί, το οποίο αφού το βυθίσουν στο πηγάδι και γεμίσει, το ανασύρουν και το αδειάζουν σε δεξαμενή, από την οποία χύνεται σε άλλη και εκεί παίρνει τρεις μορφές. Η μεν άσφαλτος και το αλάτι πήζουν αμέσως, το δε έλαιο συγκεντρώνεται σε δοχεία και το ονομάζουν «Ραδινάκην». Είναι μαύρο και έχει βαρειά οσμή. (Ηροδ. ΣΤ, 119). Καταλαβαίνετε ότι πρόκειται περί πετρελαιοπηγής!!
Οι Ερετριείς, αν και στα πρόθυρα εμφυλίου πολέμου, αποφάσισαν τελικά να αμυνθούν εντός των τειχών. Μετά από πολιορκία έξι ημερών όμως η Ερέτρια αλώθηκε με προδοσία. Δύο εξέχοντες πολίτες, ο Εύφορβος του Αλκιμάχου και ο Φίλαγρος του Ακαυνέα, παρέδωσαν την πόλη στους εχθρούς, οι οποίοι την πυρπόλησαν από άκρου σε άκρο. Όσοι από τους κατοίκους δεν σφαγιάσθηκαν στο λουτρό αίματος που ακολούθησε, συνελήφθησαν αιχμάλωτοι για να μεταφερθούν στην Περσία στο Μεγάλο Βασιλέα. Μικρό μέρος μόνον των κατοίκων πρόλαβε να ξεφύγει τον όλεθρο και αργότερα ξανάκτισαν την πόλη. (Ηροδ. ΣΤ 100-101).
Οι Πέρσες πριν αποβιβασθούν στον Μαραθώνα ξεφόρτωσαν από τα πλοία τους τους αιχμαλώτους Ερετριείς στην νησίδα «Αιγίλια» που βρίσκεται εμπρός από τα σημερινά Στύρα, τους οποίους ξαναπήραν κατά την αναχώρηση τους μετά την μάχη. Όταν επέστρεψαν στην Περσία τους πήγαν στον Δαρείο, ο οποίος τους χάρισε την ζωή και τους εγκατέστησε σε περιοχή ΒΑ της Βαβυλώνας με την ονομασία «Αρδέρικα» η οποία στην σημερινή εποχή είναι η πόλη Τικρίτ του Ιράκ, γενέτειρα του Σαντάμ Χουσεϊν. Μάλιστα ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι κοντά στην περιοχή αυτή υπάρχει φρέαρ (πηγάδι)το οποίο περιέχει τρεις διαφορετικές ουσίες και από το οποίο αντλούν, άσφαλτον, έλαιον και άλας. Για την άντληση χρησιμοποιούν ξύλινη δοκό (γερανό), αντί δε κάδου προσδένουν στον γεράνι μισό ασκί, το οποίο αφού το βυθίσουν στο πηγάδι και γεμίσει, το ανασύρουν και το αδειάζουν σε δεξαμενή, από την οποία χύνεται σε άλλη και εκεί παίρνει τρεις μορφές. Η μεν άσφαλτος και το αλάτι πήζουν αμέσως, το δε έλαιο συγκεντρώνεται σε δοχεία και το ονομάζουν «Ραδινάκην». Είναι μαύρο και έχει βαρειά οσμή. (Ηροδ. ΣΤ, 119). Καταλαβαίνετε ότι πρόκειται περί πετρελαιοπηγής!!
Το πεδίο της μάχης σήμερα
Η Μάχη του Μαραθώνα
Λίγες μέρες αργότερα οι Πέρσες κίνησαν τα πλοία τους για τις ακτές της Αττικής, πιστεύοντας πως τα όσα έκαναν στην Ερέτρια θα τα έκαναν και στους Αθηναίους, όπως αναφέρει ο Ηρόδοτος. Αυτές ακριβώς τις σκέψεις όμως είχαν και οι Αθηναίοι. Οι εισβολείς πιθανώς δεν θα ικανοποιούνταν με μια δήλωση υποταγής, αλλά θα κατέστρεφαν την πόλη. Η βαρβαρότητα των Περσών στην Ερέτρια στέρησε κάθε λογικό επιχείρημα από τους Αθηναίους που εξακολουθούσαν να υποστηρίζουν τον συμβιβασμό ως την καλύτερη λύση. Μετά την καταστροφή της ευβοϊκής πόλης, οι περισσότεροι Αθηναίοι θεώρησαν πως είχε φθάσει η σειρά τους και επομένως, έπρεπε να πολεμήσουν και να εξαντλήσουν τις λιγοστές πιθανότητες που είχαν για να σώσουν την πόλη και τον εαυτό τους.
Λίγες μέρες αργότερα οι Πέρσες κίνησαν τα πλοία τους για τις ακτές της Αττικής, πιστεύοντας πως τα όσα έκαναν στην Ερέτρια θα τα έκαναν και στους Αθηναίους, όπως αναφέρει ο Ηρόδοτος. Αυτές ακριβώς τις σκέψεις όμως είχαν και οι Αθηναίοι. Οι εισβολείς πιθανώς δεν θα ικανοποιούνταν με μια δήλωση υποταγής, αλλά θα κατέστρεφαν την πόλη. Η βαρβαρότητα των Περσών στην Ερέτρια στέρησε κάθε λογικό επιχείρημα από τους Αθηναίους που εξακολουθούσαν να υποστηρίζουν τον συμβιβασμό ως την καλύτερη λύση. Μετά την καταστροφή της ευβοϊκής πόλης, οι περισσότεροι Αθηναίοι θεώρησαν πως είχε φθάσει η σειρά τους και επομένως, έπρεπε να πολεμήσουν και να εξαντλήσουν τις λιγοστές πιθανότητες που είχαν για να σώσουν την πόλη και τον εαυτό τους.
Οι Πέρσες, ύστερα από εισήγηση του Ιππία, γιου του έκπτωτου τυράννου της Αθήνας Πεισίστρατου, που είχε καταφύγει στην αυλή του Δαρείου και συνόδευε τον Περσικό Στόλο απεφάσισαν να αποβιβασθούν στον Μαραθώνα αφ` ενός γιατί οι κάτοικοι της περιοχής ήταν οπαδοί των Πεισιστρατίδων και αφ` ετέρου η πεδιάδα του Μαραθώνα ήταν ιδανικό μέρος για την δράση του Ιππικού που ήταν το βασικό όπλο των Περσών. Μάλιστα όταν ο ηλικιωμένος Ιππίας αποβιβάστηκε στο Μαραθώνα φταρνίστηκε και έβηξε τόσο δυνατά, ώστε του έφυγε ένα δόντι το οποίο χάθηκε στην άμμο. Ο Ιππίας έψαξε να το βρει , αλλά καθώς ήταν αδύνατο, απογοητεύτηκε και είπε: » Η γη αυτή δεν είναι δική μας και ούτε θα μπορέσουμε να την υποτάξουμε. Άλλωστε όσο μερίδιό της δικαιούμαι το κατέχει τώρα το δόντι μου!» (Ηροδ. ΣΤ 107).
Οι Αθηναίοι αρχικά σκόπευαν να κλειστούν εντός των τειχών και να περιμένουν. Ο Στρατηγός όμως Μιλτιάδης(64 ετών), ένας εκ των 10 στρατηγών της Αθήνας, που γνώριζε την τακτική των Περσών καθόσον σαν κυβερνητης της αποικίας της Αθήνας, » Χερσονήσου» του Ελλησπόντου, είχε αναγκαστικά ακολουθήσει τον Δαρείο στην εκστρατεία του στην Σκυθία, θεωρούσε ότι θα ήταν πιο σκόπιμο να εξέλθει ο στρατός από την πόλη, αφήνοντας βέβαια επαρκή φρουρά στην Αθήνα, και να αντιπαραταχθεί στον εχθρό σε ανοικτό πεδίο. H άποψη του Μιλτιάδη ήταν η ενδεδειγμένη για πολλούς λόγους. H στρατιά θα μπορούσε να προστατέψει με τον τρόπο αυτό τους πληθυσμούς της υπαίθρου χώρας και να περιορίσει τις περσικές λεηλασίες εξασφαλίζοντας έτσι και τον ανεφοδιασμό της ίδιας της Αθήνας. Η πεδιάδα του Μαραθώνα ήταν ο κύριος τροφοδότης της Αθήνας, όπως και σήμερα, σε οπωροκηπευτικά. H πόλη το 490 π. Χ. δεν διέθετε ακόμα στόλο ικανό να της εξασφαλίσει την επιβίωση της σε περίπτωση.
Περσικά πλοια στην ακτή Σχοινιά
Έτσι ως κατάλληλη βάση επιχειρήσεων της αθηναϊκής στρατιάς προκρίθηκε τελικά από τους 10 στρατηγούς, η περιοχή του Μαραθώνα. Από εκεί η στρατιά θα προστάτευε την εύφορη περιοχή των Μεσογείων αλλά και θα ήταν σε θέση να ελέγχει τις κινήσεις των οπαδών του Ιππία που κατοικούσαν κυρίως σε αυτές ακριβώς τις αγροτικές περιοχές. H προδοσία των Ερετριέων «αντιφρονούντων» ήταν άλλωστε πολύ πρόσφατη για να μη ληφθεί υπόψη. Οι Αθηναίοι ήταν υποχρεωμένοι να αφήσουν πίσω στην Αθήνα ισχυρή φρουρά ώστε να είναι βέβαιοι πως και σε περίπτωση ήττας, ο στρατός θα μπορούσε να καταφύγει στην ασφάλεια των τειχών της Αθήνας και να παρατείνει τον αγώνα μέχρι την άφιξη ελληνικών ενισχύσεων , ιδίως από την Σπάρτη. Ο Ηρόδοτος και οι λοιποί συγγραφείς δεν αναφέρουν τον αριθμό των οπλιτών που παρέμειναν στην Αθήνα για την ασφάλεια της, αλλά εκτιμάται ότι δεν μπορούσε να ήταν λιγότερος των 5. 000.
Ήταν 10 Σεπτεμβρίου του 490 πΧ όταν η Περσική αρμάδα αγκυροβόλησε στην πεδιάδα του Μαραθώνα, στην θέση του σημερινού Σχοινιά και εγκατέστησε στρατόπεδο στην περιοχή του σημερινού χωριού Κάτω Σούλι. Το μόνο μειονέκτημα ήταν η ύπαρξη ελών στα νώτα των Περσών. Τα έλη δυσκόλευαν τις κινήσεις των Περσών και την επικοινωνία τους με το στόλο.
Οι Αθηναίοι ξεκίνησαν την ίδια ημέρα της περσικής απόβασης την κίνηση τους προς τον Μαραθώνα, και μέσω της οδού από την Κηφισιά, αφίχθησαν την επομένη στην περιοχή. Η όδευση από την Κηφισιά (σημερινή Κηφισιά-Διόνυσος-Ν. Μάκρη) προτιμήθηκε της αντίστοιχης παραλιακής μέσω Παλλήνης, ώστε να μην εκτεθεί ο στρατός σε αιφνιδιαστική περσική προσβολή από τη θάλασσα.
Φτάνοντας στον Μαραθώνα, οι Έλληνες στρατοπέδευσαν, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, κοντά στο ιερό του Ηρακλή, στους πρόποδες του υψώματος της Πεντέλης, Αγριλίκι στις νοτιοδυτικές παρυφές του κάμπου του Μαραθώνα. Οι απόψεις σχετικά με τον ακριβή καθορισμό της θέσης του ελληνικού στρατοπέδου και πάλι διίστανται καθώς δεν έχει ανακαλυφθεί η θέση του ιερού. Άλλοι ισχυρίζονται ότι ήταν στην θέση Κοτρώνι. Υπόψη ότι την εποχή εκείνη δεν υπήρχε το σημερινό χωριό Μαραθώνας, αλλά το τότε ομώνυμο χωριό ήταν στην σημερινή θέση του παραλιακού οικισμού που βρίσκεται βοριοανατολικά του Τύμβου των Μαραθωνομάχων. Το βράδυ της ίδιας ημέρα, ή το πρωί της επομένης, έφτασαν στην περιοχή και ενώθηκαν με τους 10. 000 Αθηναίους και 1. 000 Πλαταιείς οπλίτες. Οι Έλληνες έτσι αριθμούσαν 11. 000 μαχητές.
Οι Σπαρτιάτες στους οποίους εστάλει ο ημεροδρόμος Φειδιππίδης για να ζητήσει βοήθεια, απάντησαν ότι δεν μπορούσαν να εκστρατεύσουν προ της Πανσελήνου, λόγω της θρησκευτικής εορτής των Καδμείων. Θεωρείται πιθανόν ότι την ίδια αίτηση υπέβαλαν οι Αθηναίοι και σε άλλες πόλεις. Καμία όμως δεν ήταν σε θέση να ικανοποιήσει το αίτημα τους είτε γιατί φοβήθηκαν τα περσικά αντίποινα, καθόσον είχαν βέβαιη την ήττα των Αθηναίων είτε γιατί δεν ήταν έτοιμες να προσφέρουν τη βοήθεια τους, είτε απλά γιατί δεν το επιθυμούσαν τυφλωμένες από τις ηλίθιες τοπικιστικές τους αντιλήψεις. Μόνο οι Πλαταιείς, πιστοί σύμμαχοι των Αθηναίων, αποδέχτηκαν την «πρόσκληση» και έσπευσαν αυθορμήτως.
Θα κάνω μια παρένθεση εδώ, σχετικά με ένα περίεργο γεγονός που αναφέρει ο Ηρόδοτος (ΣΤ`105): Όταν ο ημεροδρόμος Φειδιπίδης πήγαινε στην Σπάρτη, εμφανίσθηκε σ` αυτόν στην περιοχή του Παρθενίου όρους άνωθεν της Τεγέας, ο Πάνας, ο οποίος τον απεκάλεσε με το όνομα του και τον διέταξε να ρωτήσει τους Αθηναίους «γιατί δεν φροντίζουν ποσώς δι` αυτόν, ενώ αυτός διάκειται ευμενώς προς αυτούς και σε πολλές περιπτώσεις τους φάνηκε χρήσιμος και στο μέλλον πάλι θα τους βοηθήσει». Οι Αθηναίοι επίστευσαν αυτά ως αληθή και όταν ησύχασαν τα πράγματα έκτισαν, με την προτροπή του Μιλτιάδη, κάτω από την Ακρόπολη το «Ιερόν του Πανός» και τελούσαν κάθε χρόνο θυσίες και λαμπαδηδρομίες προς τιμήν του !!!Στο άγαλμα του Πανός υπήρχε η επιγραφη «Τον τραγόπουν εμέ Πάνα, τον Αρκάδα, τον κατά Μήδων, τον μετ` Αθηναίων, στήσατο Μιλτιάδης».Δεν πιστεύω να ήταν τόσο παραμυθάδες οι αρχαίοι πρόγονοι μας !!! Κάτι έβλεπαν !!!
Συνεχίζουμε.. Ο Μιλτιάδης ήταν στρατηγός πολύπειρος και έχοντας πολεμήσει στο πλευρό των Περσών κατά την εκστρατεία του Δαρείου στην Σκυθία, ήξερε τις περσικές δυνατότητες και αδυναμίες. Γνώριζε πολύ καλά την ισχύ του περσικού ιππικού σε καλό έδαφος και την αδυναμία του πεζικού τους να επικρατήσει έναντι της Ελληνικής οπλιτικής φάλαγγας, που αν παρέμενε σχεδόν αλώβητη από τον φραγμό των βελών , που κατά κόρον χρησιμοποιούσαν οι Πέρσες, θα κατόρθωνε να την εμπλέξει σε εκ του συστάδην αγώνα, όπου θα υπερτερούσε λόγω του ελαφρού αμυντικού εξοπλισμού των Περσών (ψάθινες ασπίδες και ελαφρούς θώρακες). Γι`αυτό έβαλε τους Αθηναίους οπλίτες να κατασκευάσουν ξύλινα φορητά αιχμηρά κωλύματα, για να προστατεύσει τα πλευρά της φάλαγγας από το επίφοβο περσικό ιππικό !!!
Υπήρχε όμως διχογνωμία των 10 στρατηγών αν έπρεπε να διεξαχθεί μάχη ή όχι. Κατόπιν προτροπής του Μιλτιάδη η εντέκατη ψήφος του Πολέμαρχου Καλλίνικου , ήταν θετική και έτσι απεφασίσθει η μάχη. Μάλιστα κάθε στρατηγός που είχε την αρχιστρατηγία για ένα 24ωρο, παραχωρούσε την θέση του στον Μιλτιάδη. Έχοντας εξασφαλίσει την έγκριση των συστρατήγων του, ο Μιλτιάδης έθεσε σε εφαρμογή το σχέδιο του.
Νέα παρένθεση για να δούμε τι ήταν ο τίτλος του Πολέμαρχου, γιατί ποτέ δεν μας το δίδαξαν στα σχολεία. Από το 683πΧ για την κυβέρνηση της Αθήνας για ένα χρόνο, ορίζονταν εννέα άρχοντες από διακεκριμένους Αθηναίους. Οι τρεις πρώτοι είχαν ξεχωριστούς τίτλους: Ο Άρχων Επώνυμος(κάτι σαν πρόεδρος της δημοκρατίας) από το όνομα του οποίου το έτος έπαιρνε το όνομα, ο Άρχων Βασιλεύς (κάτι σαν πρωθυπουργός) και ο Άρχων Πολέμαρχος(κάτι σαν υπουργός αμύνης). Οι άλλοι έξι είχαν το τίτλο του Θεσμοθέτη (νομοθέται). Μετά όμως την εγκαθίδρυση της δημοκρατίας το 507 πΧ, οι έξι νομοθέτες καταργήθηκαν και την θέση τους πήραν η Βουλή των 400, η Εκκλησία του Δήμου και οι 10 Στρατηγοί.
Συνεχίζουμε:Τα ξύλινα φράγματα μετακινήθηκαν προς την πεδιάδα εξασφαλίζοντας την προστασία των Ελλήνων πεζών από το αντίπαλο ιππικό. Εντός του πλαισίου των κωλυμάτων έστεκαν παραταγμένοι οι Έλληνες πολεμιστές. Έτσι κυλούσαν οι ημέρες. Και οι δύο πλευρές ήταν έτοιμες να δεχθούν τη μάχη. Καμία όμως δεν αναλάμβανε την πρωτοβουλία των κινήσεων. Ούτε οι Πέρσες σκόπευαν να επιτεθούν κατά των οχυρωμένων Ελλήνων ούτε οι τελευταίοι έδειχναν πρόθυμοι να αντιμετωπίσουν το περσικό ιππικό σε αναπτεταμένο πεδίο. Σταδιακά στο περσικό στρατόπεδο δημιουργήθηκε, όχι αδικαιολόγητα, η εντύπωση πως οι ενισχύσεις που σύμφωνα με τις πληροφορίες τους, ανέμεναν οι Έλληνες θα καθυστερούσαν να αφιχθούν. Στην εδραίωση της εντύπωσης αυτής και την μετατροπή της σε βεβαιότητα συνέτεινε ο Ιππίας ο οποίος γνώριζε τα έθιμα των Σπαρτιατών. Αυτή η διαπίστωση οδήγησε σε χαλάρωση των μέτρων ασφαλείας των Περσών.
Υπήρχε όμως διχογνωμία των 10 στρατηγών αν έπρεπε να διεξαχθεί μάχη ή όχι. Κατόπιν προτροπής του Μιλτιάδη η εντέκατη ψήφος του Πολέμαρχου Καλλίνικου , ήταν θετική και έτσι απεφασίσθει η μάχη. Μάλιστα κάθε στρατηγός που είχε την αρχιστρατηγία για ένα 24ωρο, παραχωρούσε την θέση του στον Μιλτιάδη. Έχοντας εξασφαλίσει την έγκριση των συστρατήγων του, ο Μιλτιάδης έθεσε σε εφαρμογή το σχέδιο του.
Νέα παρένθεση για να δούμε τι ήταν ο τίτλος του Πολέμαρχου, γιατί ποτέ δεν μας το δίδαξαν στα σχολεία. Από το 683πΧ για την κυβέρνηση της Αθήνας για ένα χρόνο, ορίζονταν εννέα άρχοντες από διακεκριμένους Αθηναίους. Οι τρεις πρώτοι είχαν ξεχωριστούς τίτλους: Ο Άρχων Επώνυμος(κάτι σαν πρόεδρος της δημοκρατίας) από το όνομα του οποίου το έτος έπαιρνε το όνομα, ο Άρχων Βασιλεύς (κάτι σαν πρωθυπουργός) και ο Άρχων Πολέμαρχος(κάτι σαν υπουργός αμύνης). Οι άλλοι έξι είχαν το τίτλο του Θεσμοθέτη (νομοθέται). Μετά όμως την εγκαθίδρυση της δημοκρατίας το 507 πΧ, οι έξι νομοθέτες καταργήθηκαν και την θέση τους πήραν η Βουλή των 400, η Εκκλησία του Δήμου και οι 10 Στρατηγοί.
Συνεχίζουμε:Τα ξύλινα φράγματα μετακινήθηκαν προς την πεδιάδα εξασφαλίζοντας την προστασία των Ελλήνων πεζών από το αντίπαλο ιππικό. Εντός του πλαισίου των κωλυμάτων έστεκαν παραταγμένοι οι Έλληνες πολεμιστές. Έτσι κυλούσαν οι ημέρες. Και οι δύο πλευρές ήταν έτοιμες να δεχθούν τη μάχη. Καμία όμως δεν αναλάμβανε την πρωτοβουλία των κινήσεων. Ούτε οι Πέρσες σκόπευαν να επιτεθούν κατά των οχυρωμένων Ελλήνων ούτε οι τελευταίοι έδειχναν πρόθυμοι να αντιμετωπίσουν το περσικό ιππικό σε αναπτεταμένο πεδίο. Σταδιακά στο περσικό στρατόπεδο δημιουργήθηκε, όχι αδικαιολόγητα, η εντύπωση πως οι ενισχύσεις που σύμφωνα με τις πληροφορίες τους, ανέμεναν οι Έλληνες θα καθυστερούσαν να αφιχθούν. Στην εδραίωση της εντύπωσης αυτής και την μετατροπή της σε βεβαιότητα συνέτεινε ο Ιππίας ο οποίος γνώριζε τα έθιμα των Σπαρτιατών. Αυτή η διαπίστωση οδήγησε σε χαλάρωση των μέτρων ασφαλείας των Περσών.
Ο Μιλτιάδης, γνωρίζοντας τον τρόπο που παρατάσσονταν και πολεμούσαν οι Πέρσες, εξεπόνισε σχέδιο με μία νέα τακτική , αποκλίνοντας εντελώς από την πατροπαράδοτη τακτική της Ελληνικής Φάλαγγας που χρησιμοποιείτο μέχρι τότε. Λόγω της μεγάλης αριθμητικής διαφοράς των δύο αντιπάλων 11. 000 Έλληνες, 60000-100. 000 Πέρσες(δεν είναι ακριβώς διαπιστωμένος ο αριθμός), ο Μιλτιάδης εξίσωσε το μέτωπο του με αυτό των Περσών, δημιουργώντας ένα ασθενές κέντρο με τις φυλές του Αριστείδη και του Θεμιστοκλή, βάθους μόνον τεσσάρων ζυγών και δύο ενισχυμένες πτέρυγες δεξιά και αριστερά του κέντρου, βάθους οκτώ ζυγών. Βασικά ο ελιγμός προέβλεπε αρχική επίθεση με όλη την παράταξη σε φάλαγγα και στην συνέχεια συντεταγμένη υποχώρηση του ασθενούς κέντρου και στροφή των δύο ισχυρών πτερύγων δεξιά, αριστερά και πίσω, αφού πρώτα είχαν απωθήσει τις απέναντι τους εχθρικές πτέρυγες. Σκοπός η κύκλωση του Περσικού κέντρου το οποίο θα είχε την εντύπωση ότι νικούσε το υποχωρόν ασθενές Ελληνικό κέντρο. Υπόψη ότι οι Πέρσες έθεταν στο κέντρο της παρατάξεως τους τα καλύτερα στρατεύματά τους !!!
Τις πρώτες ώρες της 17ης Σεπτεμβρίου, Έλληνες Ίωνες οπλίτες που αναγκαστικά υπηρετούσαν στον περσικό στρατό, πλησίασαν νύχτα τις θέσεις των Ελλήνων και τους πληροφόρησαν ότι ο Δατης και το περσικό ιππικό είχαν φύγει και μάλλον είχαν επιβιβασθεί στα πλοία. Είναι η περίφημη φράση που είπαν «Ανευ ιππέων «(Χωρίς ιππείς). Από αυτό συμπέρανε ο Μιλτιάδης ότι ετοιμάζονταν να αποπλεύσουν για το Φάληρο και να αποβιβασθούν εκεί.
Στις 17 Σεπτεμβρίου του 490 πΧ, ο ήλιος στην πεδιάδα του Μαραθώνα ανέτειλε στις 06:08 (εύκολα το βρίσκουμε με τα σημερινά πλανητάρια). Ο Μιλτιάδης διέταξε τον στρατό του, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, να λάβει παράταξη μάχης, όταν κατάλαβε ότι οι Πέρσες άρχισαν να επιβιβάζονται στα πλοία με σκοπό να αναχωρήσουν από τον Μαραθώνα (ήταν περίπου επτά μέρες εκεί). Αυτό δεν μπορεί να έγινε πριν την ανατολή του ηλίου. Άρα οι δραστηριότητες τους ας υποθέσουμε ότι ξεκίνησαν με την ανατολή. Ας μην ξεχνάμε όμως ότι οι Πέρσες είχαν ρίξει τα πλοία στην θάλασσα και είχαν φορτώσει το Ιππικό τους στα ιππαγωγά πλοία. Μέσα λοιπόν σ`αυτό το χρονικό περιθώριο θα έπρεπε να αλλάξουν τις κινήσεις τους, να σταματήσουν την επιβίβαση και να παραταχθούν 60- 100 χιλιάδες στρατιώτες. Άρα στην καλύτερη των περιπτώσεων η έναρξη της μάχης τοποθετείται περίπου στις 07:30.
Η Ελληνική οπλιτική φάλαγγα ξεκίνησε με κανονικό βηματισμό. Οι παραταγμένοι Πέρσες έβλεπαν με δέος ένα σιδερένιο τείχος με προεξέχουσες λόγχες να τούς πλησιάζει, ενώ συγχρόνως οι Έλληνες οπλίτες έβγαζαν πολεμικές κραυγές!!!Η ψυχολογική επίδραση του αντιπάλου, σε όλο της το μεγαλείο !!!!!
Οταν η φάλαγγα έφθασε σε απόσταση βεληνεκούς των εχθρικών βελών (150μ περίπου), άρχισε να τρέχει συντεταγμένη κατά του αντιπάλου ο οποίος ήδη είχε πανικοβληθεί νομίζοντας μάλιστα ότι οι Έλληνες είχαν τρελαθεί. Οι Πέρσες τοξότες άρχισαν καταιγισμό βελών !!!
Οταν η φάλαγγα έφθασε σε απόσταση βεληνεκούς των εχθρικών βελών (150μ περίπου), άρχισε να τρέχει συντεταγμένη κατά του αντιπάλου ο οποίος ήδη είχε πανικοβληθεί νομίζοντας μάλιστα ότι οι Έλληνες είχαν τρελαθεί. Οι Πέρσες τοξότες άρχισαν καταιγισμό βελών !!!
Το σχέδιο του Μιλτιάδη εφαρμόσθηκε επακριβώς και οι Πέρσες κυκλωθέντες υπέστησαν οδυνηρή ήττα σε μία μάχη που κράτησε μόλις μιάμιση με δύο ώρες. Η κυρίως μάχη έγινε στην περιοχή της πεδιάδας με την Ελληνική παράταξη στην περιοχή δυτικά του γνωστού «ΤΥΜΒΟΥ ΤΟΥ ΜΑΡΑΘΩΝΟΣ» και των Περσών στην περιοχή μεταξύ σημερινού Τύμβου και θάλασσας. Απόσταση των δύο αντιπάλων περίπου 1500μ. Στη συνέχεια οι Πέρσες υποχώρησαν πανικόβλητοι προς την σημερινή παραλία του Σχοινιά και όσοι δεν έπεσαν στα έλη, επιβιβάστηκαν στα πλοία τους, αφού προηγουμένως μέσα στο πευκοδάσος του Σχοινιά και στην αμμώδη ακτή του διεξήχθει η πιό σκληρή μάχη και οι Αθηναίοι τους πήραν επτά πλοία. Εκεί υπήρξαν και οι περισσότερες απώλειες των Ελλήνων, μεταξύ τον οποίον και ο Πολέμαρχος Καλλίνικος και ο Στρατηγός Στησίλαος. Επίσης εκεί έχασαν την ζωή τους πολλοί επιφανείς Πέρσες.
Απώλειες 192 Αθηναίοι, 11 Πλαταιείς και 6400 Πέρσες !!!!
Ύστερα από σήμα αγνώστων – με τη βοήθεια ασπίδας ή μεταλλικού κατόπτρου – από την κορυφή της Πεντέλης (Ηροδ. ΣΤ 115) οι Πέρσες αφού παρέλαβαν τους Ερετριείς αιχμαλώτους που εκρατούντο στη νησίδα Αιγιλία, έπλευσαν προς Νότο. Στόχος τους ήταν ο όρμος του Φαλήρου, ώστε αποβιβαζόμενοι εκεί να κατευθυνθούν ανενόχλητοι προς την αφύλακτη, όπως νόμιζαν Αθήνα. Ευτυχώς το σύνθημα έγινε αντιληπτό και από τους Αθηναίους. Αμέσως ο Μιλτιάδης, αφού άφησε την Αντιοχίδα φυλή, με στρατηγό τον Αριστείδη, να επιτηρεί το πεδίο της μάχης, ξεκίνησε με τον υπόλοιπο στρατό την πορεία προς την Αθήνα.
Είναι πράγματι απίστευτα τα ψυχικά και σωματικά αποθέματα των Αθηναίων εκείνες τις ώρες. Δρομαίως αν και κατάκοποι από την μάχη, φορτωμένοι με τον βαρύ τους οπλισμό (32 κιλά περίπου), ιδρωμένοι από τον καλοκαιρινό ήλιο, με όσες δυνάμεις είχαν στα πόδια τους, «. . ως ποδών είχον, τάχιστα εβοήθεον εις το άστυ»(Πλούταρχος) έφθασαν σε οκτώ περίπου ώρες, μέσω του δρομολογίου Ν. Μάκρη-Διόνυσος-Κηφισιά, καταϊδρωμένοι και κατάκοποι με το ηθικό όμως υψηλό, στην Αθήνα στις 18:00 ώρα περίπου και παρατάχθηκαν εμπρός από το ιερό του Ηρακλέους στους Κυνοσάργες, όπως αναφέρει ο Ηρόδοτος. (Ηροδ. ΣΤ, 116)). Μεγάλος άθλος αυτό, αλλά μπροστά στην σωτηρία της πατρίδας τους τίποτα δεν τους πτοούσε !!!Δεν πρέπει όμως να ξεχνάμε πως η σωματική διάπλαση εκείνων των ανδρών και η αντοχή τους, ήταν διαφορετική από την δική μας. Γυμνασμένοι από νεαρή ηλικία στις παλαίστρες και στα γυμνάσια, είχαν κτίσει ρωμαλέα σώματα ανταποκρινόμενα στις απαιτήσεις μιας μάχης σώμα με σώμα, στην οποία νικητής αναδεικνύονταν ο περισσότερο άρτια εκπαιδευμένος και ασκημένος μαχητής, εμποτισμένος με την ιδέα ότι δεν υπάρχει μεγαλύτερη ντροπή από την εγκατάλειψη του παραστάτη την ώρα της μάχης.
Εδώ λοιπόν από όλους και από τα σχολεία ακόμη γίνεται το μεγάλο λάθος, ότι «οι Αθηναίοι έφθασαν στην παραλία του Φαλήρου». Η περιοχή του Κυνοσάργους(έτσι λέγεται και σήμερα) είναι στο κέντρο σχεδόν της σημερινής Αθήνας, αμέσως νοτιοανατολικά των Στήλων του Ολυμπίου Διός, εκεί ακριβώς όπου αρχίζει η λεωφόρος Βουλιαγμένης. Εκεί λοιπόν τους είδαν οι Πέρσες με τις λαμπιρίζουσες απο τον δύοντα (στις 18:30 ή 19:30 σημερινή θερινή ώρα) ήλιο ασπίδες τους και δεν τόλμησαν να αποβιβασθούν, προτιμήσαντες να αναχωρήσουν για την πατρίδα τους. Την εποχή εκείνη δεν υπήρχαν τα σημερινά κτήρια και οι Κυνοσάργες φαινόντουσαν από το Φάληρο !!!
Την χαρμόσυνη είδηση της νίκης την έφερε στην Αθήνα ένας οπλίτης. Ο Ηρόδοτος δεν αναφέρει τίποτε γι`αυτό το θέμα. Όμως ο Πλούταρχος στο βιβλίο του «Πότερον Αθηναίοι 37γ» γράφει «Την είδηση της νίκης στη μάχη του Μαραθώνα ανήγγειλε, όπως διηγείται ο Ηρακλείδης από τον Πόντο, ο Θέρσιππος ο Ερχιεύς, οι περισσότεροι όμως λέγουν ότι ο οπλίτης Ευκλής έτρεξε με την πανοπλία του κάθιδρος από την μάχη και καθώς έφθασε στις πόρτες των αρχόντων της πόλης , τόσο μόνο μπόρεσε να πει, «Χαίρετε, Χαίρομεν» και ευθύς ξεψύχησε». Προς τιμήν του μαραθονοδρόμου-αγγελιοφόρου οπλίτη(όποιος και αν ήταν) καθιερώθει από τους πρώτους Ολυμπιακούς αγώνες στη Αθήνα, το 1896, το αγώνισμα του «Μαραθωνίου δρόμου».
Την επομένη της μάχης αφίχθει στην Αθήνα Σπαρτιατική δύναμις από 2000 οπλίτες, διανύοντας απόσταση 1200 σταδίων (240χλμ) κατόπιν συντόμου πορείας τριών ημερών αν και κατέβαλαν μεγάλες προσπάθειες να φθάσουν νωρίτερα (Πλάτων, Ισοκράτης). Οι Σπαρτιάτες εξέφρασαν την επιθυμία να επισκεφθούν το πεδίο της μάχης. Οι Αθηναίοι τους οδήγησαν στον Μαραθώνα μπροστά στις σωρούς των 6400 Περσών που είχαν πέσει στην μάχη. Έκπληκτοι οι Σπαρτιάτες συνεχάρησαν τους Αθηναίους και αναχώρησαν.
Εδώ πρέπει να επισημάνουμε και το παροιμιώδες ήθος του Αριστείδη, που ως φύλακας με την φυλή του, του πεδίου της μάχης, δεν επωφελήθηκε για να αρπάξει οτιδήποτε από τα αμύθητης αξίας περσικά λάφυρα. (Πλούταρχος, Αριστ. 5, 6)
Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο(ΣΤ, 118)) οι Πέρσες κατά την επιστροφή τους εσταύθμευσαν στην Μύκονο. Εκεί ο Δάτης είδε στον ύπνο του όνειρο και μόλις ξύπνησε έδωσε εντολή να γίνουν έρευνες στα πλοία. Πράγματι σε ένα Φοινικικό πλοίο βρέθηκε επιχρυσομένο άγαλμα του Απόλλωνα το οποίο είχε κλαπεί κατά την πολιορκία της Ερέτριας, από τον ναό το «Δήλεον των Θηβαίων», ο οποίος ήταν επί της Βοιωτικής ακτής απέναντι από την Ερέτρια. Ο Δάτης έσπευσε αμέσως στην Δήλο και το παρέδωσε στους Δήλιους με την εντολή να το επιστρέψουν στον ναό από τον οποίον εκλάπει. Οι Δήλιοι όμως δεν επανέφεραν το άγαλμα αμέσως, αλλά μετά είκοσι χρόνια οι ίδιοι οι Θηβαίοι υπακούοντας σε κάποιο χρησμό επανέφεραν το άγαλμα στο Δήλεον.
Μνημεία της μάχης
Ιδιαίτερη τιμή επεφύλαξαν οι Αθηναίοι για τους ηρωικούς 192 νεκρούς. Αντίθετα με την κοινή πρακτική που ήθελε τους νεκρούς πολεμιστές να θάβονται στον Κεραμικό, οι Αθηναίοι σύμφωνα με τα έθιμα, περισυνέλεξαν τους νεκρούς από το πεδίο της μάχης, τους έθεσαν στην πυρά και παρεκάθησαν σε περίδειπνο για να τιμήσουv την ανδρεία τους. Πάνω στον τάφο τους ανεγέρθησαν 10 στήλες με τα ονόματα των πεσόντων κατά φυλή. Ο σημερινός Τύμβος των Μαραθωνομάχων ή Σωρός, δεν είναι το πρωταρχικό μνημείο αλλά έτερον που διαμορφώθηκε στη θέση του παλαιού από τον Ηρώδη τον Αττικό. Κάτω από το χώμα η ανασκαφική έρευνα έχει ανακαλύψει το τεφροφόρο στρώμα της πυράς με τα αποτεφρωμένα οστά. Μέσα στον Τύμβο βρέθηκαν και τα ίχνη του νεκρόδειπνου. Επίσης ανακαλύφθηκαν κομμάτια από αγγεία που ήταν η ύστατη προσφορά των συγγενών προς τους νεκρούς τους.
Μνημεία της μάχης
Ιδιαίτερη τιμή επεφύλαξαν οι Αθηναίοι για τους ηρωικούς 192 νεκρούς. Αντίθετα με την κοινή πρακτική που ήθελε τους νεκρούς πολεμιστές να θάβονται στον Κεραμικό, οι Αθηναίοι σύμφωνα με τα έθιμα, περισυνέλεξαν τους νεκρούς από το πεδίο της μάχης, τους έθεσαν στην πυρά και παρεκάθησαν σε περίδειπνο για να τιμήσουv την ανδρεία τους. Πάνω στον τάφο τους ανεγέρθησαν 10 στήλες με τα ονόματα των πεσόντων κατά φυλή. Ο σημερινός Τύμβος των Μαραθωνομάχων ή Σωρός, δεν είναι το πρωταρχικό μνημείο αλλά έτερον που διαμορφώθηκε στη θέση του παλαιού από τον Ηρώδη τον Αττικό. Κάτω από το χώμα η ανασκαφική έρευνα έχει ανακαλύψει το τεφροφόρο στρώμα της πυράς με τα αποτεφρωμένα οστά. Μέσα στον Τύμβο βρέθηκαν και τα ίχνη του νεκρόδειπνου. Επίσης ανακαλύφθηκαν κομμάτια από αγγεία που ήταν η ύστατη προσφορά των συγγενών προς τους νεκρούς τους.
Ο Τύμβος έχει ύψος 9μ και διάμετρο 50μ. Λέγεται πως κι ένα λιοντάρι πέτρινο ήταν φιλοτεχνημένο στην κορυφή του τύμβου, που συμβόλιζε τη λιονταρίσια αντρεία των μαχητών.
Στον Τύμβο oι Αθηναίοι κάθε χρόνο πρόσφεραν θυσίες στη μνήμη των νεκρών Μαραθωνομάχων και οι έφηβοι κατέθεταν στεφάνους. Ο τύμβος ανακαλύφτηκε στις αρχές του 1884 από τον αρχαιολόγο Σλήμαν.
Σε μαρμάρινη στήλη εμπρός από τον Τύμβο είχε αναγραφεί επίγραμμα του Σιμωνίδη του Κείου: «Ελλήνων προμαχούντες Αθηναίοι Μαραθώνι, χρυσοφόρων Μήδων εστόρεσαν δύναμιν».
Στον Τύμβο oι Αθηναίοι κάθε χρόνο πρόσφεραν θυσίες στη μνήμη των νεκρών Μαραθωνομάχων και οι έφηβοι κατέθεταν στεφάνους. Ο τύμβος ανακαλύφτηκε στις αρχές του 1884 από τον αρχαιολόγο Σλήμαν.
Σε μαρμάρινη στήλη εμπρός από τον Τύμβο είχε αναγραφεί επίγραμμα του Σιμωνίδη του Κείου: «Ελλήνων προμαχούντες Αθηναίοι Μαραθώνι, χρυσοφόρων Μήδων εστόρεσαν δύναμιν».
Σε ξεχωριστό τάφο θάφτηκαν οι Πλαταιείς και σε άλλον (άγνωστη τοποθεσία και αριθμός) οι πεσόντες δούλοι. Στον περιφραγμένο χώρο του σημερινού μουσείου της μάχης στην περιοχή Βρανά υπάρχει ένας ακόμη τύμβος όπου, σύμφωνα με τις ενδείξεις, είναι θαμμένοι οι Πλαταιείς στρατιώτες της μάχης. Στο εσωτερικό του ανακαλύφθηκαν 11 ταφές, δύο εκ των οποίων ήταν καύσεις, καθώς και στήλη με χαραγμένο το όνομα Αρχία ή Αρχίας.
Οι νικητές δεν άφησαν άταφους ούτε τους αντιπάλους τους αποδίδοντας τους την ύστατη τιμή. Έτσι οι μόνοι Πέρσες που εγκαταστάθηκαν στην Αττική γη ήταν οι νεκροί και οι αιχμάλωτοι για τον αριθμό και την τύχη των οποίων κανείς ιστορικός δεν κάνει λόγο. Ουδείς ιστορικός επίσης δεν αναφέρει την θέση του τάφου των Περσών.
Νοτιοανατολικά του σημερινού Μαραθώνα, δίπλα στην παλιά εκκλησία της Παναγίας Μεσοσπορίτισσας, κοντά στο ολυμπιακό κωπηλατοδρόμιο, βρίσκεται το αντίγραφο του τροπαίου της μάχης (τμήμα του αυθεντικού φυλάσσεται στο μουσείο Μαραθώνα). Στήθηκε πιθανόν στο σημείο που τάφηκαν ομαδικά οι νεκροί Πέρσες, αφού βρέθηκαν πολλά οστά τοποθετημένα άτακτα κατά την κατασκευή του κωπηλατοδρομίου. Το αυθεντικό τρόπαιο ήταν κατασκευασμένο από λευκό μάρμαρο και στην κορυφή του υπήρχε ιωνικό κιονόκρανο, στο οποίο στηριζόταν άγαλμα (μάλλον της Νίκης). Πρέπει να φιλοτεχνήθηκε περίπου 30 χρόνια μετά τη μάχη.
Από τα λάφυρα του Περσικού στρατοπέδου, οι Αθηναίοι πρόσφεραν το ένα δέκατο στην θεά Αθηνά, τον Απόλλωνα και την Άρτεμη και έκτισαν το θησαυροφυλάκιο των Αθηναίων στους Δελφούς. Απ` αυτά αργότερα ο Φειδίας κατασκεύασε το χάλκινο άγαλμα της θεάς Αθηνάς Προμάχου ύψους οκτώ μέτρων που τοποθετήθηκε στην Ακρόπολη μεταξύ Προπυλαίων και Παρθενώνος. Ένα μέρος των λαφύρων εδόθει στην πόλη των Πλαταιών.
Παράξενα φαινόμενα κατά τη διάρκεια της μάχης
Εκείνο που κάνει εντύπωση στους παλαιούς και σύγχρονους ιστορικούς, δεν είναι τόσο η δυσανάλογη δύναμη του 1 προς 10, μεταξύ των δύο αντιπάλων, αλλά ο δυσανάλογος αριθμός των νεκρών και μάλιστα σε μία μάχη διαρκείας δύο ωρών περίπου. Παρότι οι Πέρσες διέθεταν και μεγάλο αριθμό τοξοτών, που στερούντο οι Αθηναίοι, ο αριθμός των νεκρών Ελλήνων είναι πολύ μικρός, ενώ των Περσών δυσανάλογα μεγάλος. Δηλαδή αναλογικά κάθε Αθηναίος έπρεπε να αντιμετωπίζει δέκα Πέρσες και να σκοτώνει το 0, 64 και για να το στρογγυλέψουμε, έναν περίπου Πέρση και κάθε 529 Πέρσες να σκοτώνουν έναν Αθηναίο!!! Και όλα αυτά σε διάρκεια δύο ωρών!!
Λίγο περίεργο δεν φαίνεται αυτό;
Εκείνο που κάνει εντύπωση στους παλαιούς και σύγχρονους ιστορικούς, δεν είναι τόσο η δυσανάλογη δύναμη του 1 προς 10, μεταξύ των δύο αντιπάλων, αλλά ο δυσανάλογος αριθμός των νεκρών και μάλιστα σε μία μάχη διαρκείας δύο ωρών περίπου. Παρότι οι Πέρσες διέθεταν και μεγάλο αριθμό τοξοτών, που στερούντο οι Αθηναίοι, ο αριθμός των νεκρών Ελλήνων είναι πολύ μικρός, ενώ των Περσών δυσανάλογα μεγάλος. Δηλαδή αναλογικά κάθε Αθηναίος έπρεπε να αντιμετωπίζει δέκα Πέρσες και να σκοτώνει το 0, 64 και για να το στρογγυλέψουμε, έναν περίπου Πέρση και κάθε 529 Πέρσες να σκοτώνουν έναν Αθηναίο!!! Και όλα αυτά σε διάρκεια δύο ωρών!!
Λίγο περίεργο δεν φαίνεται αυτό;
Κατά την διάρκεια της μάχης, όπως αναφέρει ο Ηρόδοτος, ο Πλούταρχος και ο Παυσανίας, ενεφανίσθησαν περίεργα φαινόμενα. Ο Παυσανίας μας προσφέρει μία παραστατική εικόνα της μάχης και γράφει ότι οι Αθηναίοι είδαν τον Θησέα να βγαίνει μέσα από την γη. Επίσης ο ημίθεος Ηρακλής ( κατ` εξοχήν προστάτης- ήρωας του Μαραθώνα )λαμβάνει μέρος στην μάχη και η θεά Αθηνά, παίρνει μέρος σ`αυτήν πάνοπλη οδηγώντας ένα άρμα με τέσσερα άλογα. Ακόμα στο πλευρό των Αθηναίων ήταν ο τραγοπόδαρος θεός Πάνας, ο οποίος μαζί με τους ακολούθους του Πανίσκους, σκόρπισαν τον τρόμο και τον πανικό στους Πέρσες. (Παυσ. Αττικά Ι, 13, 3)
Ο Πλούταρχος αναφέρει επίσης:»Λένε επίσης πως έτυχε να είναι παρών στη μάχη ένας άνδρας με αγροτική εμφάνιση και καπέλο, σκοτώνοντας πολλούς από τους ξένους με ένα όπλο που πέταγε φωτιές που έμοιαζε με «Εχέτλη», ο οποίος στη συνέχεια εξαφανίστηκε. Μετά την μάχη οι Αθηναίοι ρώτησαν το μαντείο των Δελφών, ποιός ήταν ο άγνωστος οπλίτης που με το όπλο αυτό σκότωνε τους Πέρσες. Ο θεός απλά τους έδωσε την εντολή να τον τιμήσουν ως τον ήρωα «Εχετλαίο». (Παυσ. Αττικά 32, 5).
Εχέτλη στα αρχαία ονομαζόταν η κυρτή λαβή του αρότρου. Άρα το όπλο που κρατούσε ο άγνωστος ήταν κάτι διαφορετικό από τα υπάρχοντα και έμοιαζε με λαβή αρότρου!
Εχέτλη στα αρχαία ονομαζόταν η κυρτή λαβή του αρότρου. Άρα το όπλο που κρατούσε ο άγνωστος ήταν κάτι διαφορετικό από τα υπάρχοντα και έμοιαζε με λαβή αρότρου!
Όπως περιγράφει ο Παυσανίας, οι Αθηναίοι είχαν αποτυπώσει εικαστικά όλα τα σπουδαία γι`αυτούς γεγονότα, μεταξύ των οποίων και τη μάχη του Μαραθώνα στην «Ποικίλη Στοά»της αγοράς σε μεγάλο πίνακα. Στον πίνακα αυτόν(φωτο) εμφανιζόντουσαν και όλα τα παράξενα γεγονότα της μάχης(Εχετλαίος, θεοί, κλπ). Σήμερα η Ποικίλη Στοά δεν υπάρχει και στην θέση της, στο Μοναστηράκι, έχει κτισθεί η εκκλησία του Αγ. Φιλίππου.
Και ο Ηρόδοτος γράφει γι` αυτό το περιστατικό: «Συνέβει δε κατά την μάχη και το εξής θαύμα. Ένας Αθηναίος, ο Επίζηλος του Κουφαγόρου, ο οποίος αγωνίζετο ανδρείως εις την μάχην, απώλεσε αιφνιδίως το φως του, χωρίς να τραυματισθεί ούτε εκ του μακρόθεν ούτε εκ του εγγύθεν. Έκτοτε και δι` όλην την ζωή του παρέμεινε τυφλός. Ήκουσα ότι ο ίδιος έδιδεν την εξής απάντησιν εις το πάθημά του: Μου εφάνει έλεγεν, ότι ευρίσκετο πλησίον μου ένας υψηλόσωμος οπλίτης, του οποίου το γένειον εσκίαζεν όλην του την ασπίδα. Το φάσμα εκείνο, εμένα με παρέτρεξεν, εφόνευσε δε τον παραστάτην μου. Αυτά μου είπον ότι διηγείτο ο Επίζηλος» (Ηροδ. ΣΤ, 117).
Και ο Ηρόδοτος γράφει γι` αυτό το περιστατικό: «Συνέβει δε κατά την μάχη και το εξής θαύμα. Ένας Αθηναίος, ο Επίζηλος του Κουφαγόρου, ο οποίος αγωνίζετο ανδρείως εις την μάχην, απώλεσε αιφνιδίως το φως του, χωρίς να τραυματισθεί ούτε εκ του μακρόθεν ούτε εκ του εγγύθεν. Έκτοτε και δι` όλην την ζωή του παρέμεινε τυφλός. Ήκουσα ότι ο ίδιος έδιδεν την εξής απάντησιν εις το πάθημά του: Μου εφάνει έλεγεν, ότι ευρίσκετο πλησίον μου ένας υψηλόσωμος οπλίτης, του οποίου το γένειον εσκίαζεν όλην του την ασπίδα. Το φάσμα εκείνο, εμένα με παρέτρεξεν, εφόνευσε δε τον παραστάτην μου. Αυτά μου είπον ότι διηγείτο ο Επίζηλος» (Ηροδ. ΣΤ, 117).
Επέμβαση των Ολυμπίων ουράνιων δυνάμεων ή ταξίδι στο χωροχρονικό συνεχές από το μέλλον? Κανείς δεν ξέρει!!
Επίσης ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι το σύνθημα να διακόψουν οι Πέρσες την μάχη και να επιβιβασθούν στα πλοία με σκοπό να κατευθυνθούν στο Φάληρο, εδώθει από μια ασπίδα η οποία ανυψώθει στην κορυφή της Πεντέλης, με την ανάκλαση των ακτίνων του ηλίου που έπεφταν επάνω της. Λέγεται ότι αυτή την ασπίδα την ανύψωσαν οπαδοί του Ιππία της Αλκμεωνίδος φυλής, αλλά ο Ηρόδοτος δεν πιστεύει ότι το έκαναν αυτοί καθόσον ήταν αντίθετοι προς τους Πεισιστρατίδες τυράννους και κλείνει λέγοντας «Πράγματι τούτον έγινεν, ποίος όμως ανύψωσε την ασπίδα, δεν δύναμαι να είπω περισσότερα» !! (Ηροδ, ΣΤ 115).
Κάτι περίεργο ήξερε ο Ηρόδοτος και δεν μπορούσε να μιλήσει ?
Κάτι περίεργο ήξερε ο Ηρόδοτος και δεν μπορούσε να μιλήσει ?
Επίλογος
Η μάχη του Μαραθώνα ήταν μία από τις κρισιμότερες μάχες του αρχαίου κόσμου και η έκβαση της προσδιόρισε καθοριστικά την ιστορία της Ελλάδας αλλά και ολόκληρης της Ευρώπης. Έγινε σημείο αναφοράς κατά την αρχαιότητα και λειτούργησε ως πρότυπο στον αγώνα της ανεξαρτησίας από τους Τούρκους του 1821 !!!
Η νίκη του Μαραθώνα έδειξε την ανωτερότητα των Ελληνικών όπλων και τακτικής. Δεν πήραν θάρρος και υπερηφάνεια μόνο οι Αθηναίοι που νίκησαν, αλλά και οι άλλοι Έλληνες. Και το κέρδος αυτό το ηθικό θα αποδειχθεί πρωταρχικής σημασίας, γιατί οι Έλληνες δεν θα φοβηθούν να αντιμετωπίσουν τους Πέρσες το 480 π.χ. Χάρη στη νίκη του Μιλτιάδη, διαλύθηκε ο μύθος για το αήττητο των Περσών !!!
Το νέο πολίτευμα των Αθηνών η δημοκρατία που εγκαθιδρύθηκε από τον Κλεισθένη το 507πΧ έδωσε το μέτρο της αντοχής του, απεκάλυψε ότι μπορούσε να αναδείξει ικανούς πολιτικούς και στρατιωτικούς ηγέτες. Η νίκη αυτή κυριολεκτικά δημιούργησε μια νέα μεγάλη δύναμη στην Ελλάδα μετά την Σπάρτη. Παράλληλα χάρη στη νίκη αυτή θα ναυαγήσει η απόπειρα παλινορθώσεως της τυραννίας.
Στην έκβαση της μάχης καθοριστική σημασία είχαν δύο παράγοντες:
Αφ` ενός η στρατηγική ιδιοφυΐα του Μιλτιάδη που εφάρμοσε μια εξαιρετική τακτική επί του πεδίου της μάχης, με απόλυτη ακρίβεια, και αμέσως μετά οδήγησε τον καταπονιμένο από την μάχη στρατό του μέσα σε οκτώ ώρες περίπου μέσα από ένα ορεινό δρομολόγιο(Πεντέλη) στην Αθήνα, αντιλαμβανόμενος αμέσως τα σχέδια του αντιπάλου.
Η μάχη του Μαραθώνα ήταν μία από τις κρισιμότερες μάχες του αρχαίου κόσμου και η έκβαση της προσδιόρισε καθοριστικά την ιστορία της Ελλάδας αλλά και ολόκληρης της Ευρώπης. Έγινε σημείο αναφοράς κατά την αρχαιότητα και λειτούργησε ως πρότυπο στον αγώνα της ανεξαρτησίας από τους Τούρκους του 1821 !!!
Η νίκη του Μαραθώνα έδειξε την ανωτερότητα των Ελληνικών όπλων και τακτικής. Δεν πήραν θάρρος και υπερηφάνεια μόνο οι Αθηναίοι που νίκησαν, αλλά και οι άλλοι Έλληνες. Και το κέρδος αυτό το ηθικό θα αποδειχθεί πρωταρχικής σημασίας, γιατί οι Έλληνες δεν θα φοβηθούν να αντιμετωπίσουν τους Πέρσες το 480 π.χ. Χάρη στη νίκη του Μιλτιάδη, διαλύθηκε ο μύθος για το αήττητο των Περσών !!!
Το νέο πολίτευμα των Αθηνών η δημοκρατία που εγκαθιδρύθηκε από τον Κλεισθένη το 507πΧ έδωσε το μέτρο της αντοχής του, απεκάλυψε ότι μπορούσε να αναδείξει ικανούς πολιτικούς και στρατιωτικούς ηγέτες. Η νίκη αυτή κυριολεκτικά δημιούργησε μια νέα μεγάλη δύναμη στην Ελλάδα μετά την Σπάρτη. Παράλληλα χάρη στη νίκη αυτή θα ναυαγήσει η απόπειρα παλινορθώσεως της τυραννίας.
Στην έκβαση της μάχης καθοριστική σημασία είχαν δύο παράγοντες:
Αφ` ενός η στρατηγική ιδιοφυΐα του Μιλτιάδη που εφάρμοσε μια εξαιρετική τακτική επί του πεδίου της μάχης, με απόλυτη ακρίβεια, και αμέσως μετά οδήγησε τον καταπονιμένο από την μάχη στρατό του μέσα σε οκτώ ώρες περίπου μέσα από ένα ορεινό δρομολόγιο(Πεντέλη) στην Αθήνα, αντιλαμβανόμενος αμέσως τα σχέδια του αντιπάλου.
Αφ` ετέρου οι οπλίτες, που εφάρμοσαν το σχέδιο με απόλυτη πειθαρχία, αισθάνονταν ελεύθεροι πολίτες μιας δημοκρατικής πολιτείας, που πολεμούσαν όχι για κάποιον ηγέτη, αλλά μάχονταν για την πατρίδα τους «υπέρ βωμών και εστιών»!!
Η παράταξη και ο ελιγμός κατά την μάχη , που προέβλεπε το σχέδιο του Μιλτιάδη, καθιστούν την «Μάχη του Μαραθώνα» την «Μητέρα όλων των Μαχών» παγκοσμίως. Η μάχη αυτή έθεσε τις αρχές της τακτικής των ελιγμών επί του πεδίου της μάχης , την οποία βελτίωσαν στην συνέχεια οι Θηβαίοι και ο Μέγας Αλέξανδρος. Τακτική που χρησιμοποιείται σε γενικές γραμμές μέχρι και σήμερα και προβλέπει την κύκλωση του αντιπάλου. Είναι η πρώτη μάχη που διδάσκεται στις περισσότερες στρατιωτικές σχολές του κόσμου. Δικαίως λοιπόν ο Μιλτιάδης κατατάσσεται μεταξύ των καλυτέρων στρατηγών όλων των εποχών τόσο σε στρατηγικό, επιχειρησιακό όσο και σε τακτικό επίπεδο.
Η εμπειρία της μάχης επιτάχυνε τις διεργασίες για την διεύρυνση των δημοκρατικών θεσμών στην Αθήνα και για την αντίστοιχη υποχώρηση της «τυραννίδας»σε πολλές Ελληνικές πόλεις. Κυρίως όμως ενίσχυσε τη διάθεση των Ελλήνων να συνεργασθούν για να αντιμετωπίσουν τον κοινό κίνδυνο από την ανατολή και τους έδωσε πίστωση χρόνου δέκα ετών, διάστημα κατά το οποίο προετοιμάσθηκαν για τον αποφασιστικό μεγάλο αγώνα.
Οι Πέρσες από την άλλη, διαπίστωσαν ότι είχαν υποτιμήσει τον αντίπαλό τους και αποφάσισαν να επαναλάβουν την απόπειρα με καλύτερη οργάνωση, με περισσότερα μέσα, σε ευρύτερη κλίμακα.
Η νίκη στο Μαραθώνα δεν έγινε αισθητή ως μια τοπική Αθηναϊκή νίκη, αλλά ως νίκη που κέρδισε η Αθήνα για την Ελλάδα. Με σεμνότητα και λιτότητα ο Σιμωνίδης δίνει στο επίγραμμά του για τους Μαραθωνομάχους τη σημασία της νίκης:
«ΕΛΛΗΝΩΝ ΠΡΟΜΑΧΟΥΝΤΕΣ ΑΘΗΝΑΙΟΙ ΜΑΡΑΘΩΝΙ ΧΡΥΣΟΦΟΡΩΝ ΜΗΔΩΝ ΕΣΤΟΡΕΣΑΝ ΔΥΝΑΜΙΝ»
Αιωνία ας είναι η μνήμη όλων αυτών των Ελλήνων Ηρώων!!
«ΕΛΛΗΝΩΝ ΠΡΟΜΑΧΟΥΝΤΕΣ ΑΘΗΝΑΙΟΙ ΜΑΡΑΘΩΝΙ ΧΡΥΣΟΦΟΡΩΝ ΜΗΔΩΝ ΕΣΤΟΡΕΣΑΝ ΔΥΝΑΜΙΝ»
Αιωνία ας είναι η μνήμη όλων αυτών των Ελλήνων Ηρώων!!
Λίγα λόγια για τον ανδριάντα του Μιλτιάδου, στον χώρο του Τύμβου Μαραθώνος.
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες της Αθήνας του 2004, στάθηκαν αφορμή για τη δημιουργία του ξεχωριστού ανδριάντα, που έχει τοποθετηθεί στον αρχαιολογικό χώρο του Τύμβου του Μαραθώνος. Το μπρούτζινο άγαλμα του στρατηγού των Αθηναίων Μιλτιάδου, που φιλοτέχνησε ο εκ Χανίων Κρήτης γλύπτης και ζωγράφος Αντώνης Νταγαδάκης, είναι δωρεά της οικογενείας Ευαγγέλου Σπύρου, εκ Διστράτου Άρτης, στο Δήμο Μαραθώνος, για να θυμίζει στους επισκέπτες την ιστορία του Μαραθώνος και του μοναδικού αγωνίσματος που συνδέεται με το τοπωνύμιο.
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες της Αθήνας του 2004, στάθηκαν αφορμή για τη δημιουργία του ξεχωριστού ανδριάντα, που έχει τοποθετηθεί στον αρχαιολογικό χώρο του Τύμβου του Μαραθώνος. Το μπρούτζινο άγαλμα του στρατηγού των Αθηναίων Μιλτιάδου, που φιλοτέχνησε ο εκ Χανίων Κρήτης γλύπτης και ζωγράφος Αντώνης Νταγαδάκης, είναι δωρεά της οικογενείας Ευαγγέλου Σπύρου, εκ Διστράτου Άρτης, στο Δήμο Μαραθώνος, για να θυμίζει στους επισκέπτες την ιστορία του Μαραθώνος και του μοναδικού αγωνίσματος που συνδέεται με το τοπωνύμιο.
Κλείνοντας το άρθρο θεώρησα για ιστορικούς λόγους ν` αναφέρω ότι στον ίδιο ακριβώς χώρο με επίκεντρο τον Τύμβο, στις 5 Ιουλίου 1824 έγινε μάχη μεταξύ 600 Ελλήνων υπό τον οπλαρχηγό Γιάννη Γκούρα και 3. 000 Οθωμανών Τούρκων υπό τον Ομέρ Πασά, με επικράτηση των ελληνικών όπλων!!
Βιβλιογραφία
ΗΡΟΔΟΤΟΣ ΒΙΒΛΙΟ ΣΤ` «ΠΟΛΥΜΝΙΑ»
ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ «ΑΤΤΙΚΑ»
ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ «ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ»και «ΠΟΤΕΡΟΝ ΑΘΗΝΑΙΟΙ»
ΞΕΝΟΦΩΝ «ΚΥΡΟΥ ΠΑΙΔΕΙΑ»
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ ΤΟΜΟΣ Β` ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ ΤΟΜΟΣ 3 Κ. ΠΑΠΑΡΡΗΓΟΠΟΥΛΟΥ
ΜΗΔΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ του ΠΑΝΤΕΛΗ ΚΑΡΥΚΑ
ΠΕΡΣΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ του ΔΗΜ. ΓΑΡΟΥΦΑΛΗ
ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΛΙΝΔΟΥ, μαρμάρινη επιγραφή που βρίσκεται στο Μουσείο της Κοπεγχάγης.
http://www. sa-snd. gr/hw3-maxi-marathona. htm
http://www. matia. gr/egrapsan/arthra-meletes/marathonas-2500-chronia. html
http://users. sch. gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/maxes/marathonas. htm (βιντεο)
http://www. ethnos. gr/entheta. asp?catid=23520&subid=2&pubid=28824948http://www. amazingrhodes. com/classical-time-rhodes. html
ΗΡΟΔΟΤΟΣ ΒΙΒΛΙΟ ΣΤ` «ΠΟΛΥΜΝΙΑ»
ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ «ΑΤΤΙΚΑ»
ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ «ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ»και «ΠΟΤΕΡΟΝ ΑΘΗΝΑΙΟΙ»
ΞΕΝΟΦΩΝ «ΚΥΡΟΥ ΠΑΙΔΕΙΑ»
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ ΤΟΜΟΣ Β` ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΘΝΟΥΣ ΤΟΜΟΣ 3 Κ. ΠΑΠΑΡΡΗΓΟΠΟΥΛΟΥ
ΜΗΔΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ του ΠΑΝΤΕΛΗ ΚΑΡΥΚΑ
ΠΕΡΣΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΟΙ του ΔΗΜ. ΓΑΡΟΥΦΑΛΗ
ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΛΙΝΔΟΥ, μαρμάρινη επιγραφή που βρίσκεται στο Μουσείο της Κοπεγχάγης.
http://www. sa-snd. gr/hw3-maxi-marathona. htm
http://www. matia. gr/egrapsan/arthra-meletes/marathonas-2500-chronia. html
http://users. sch. gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/maxes/marathonas. htm (βιντεο)
http://www. ethnos. gr/entheta. asp?catid=23520&subid=2&pubid=28824948http://www. amazingrhodes. com/classical-time-rhodes. html
